به گزارش عصرتبریز، منطقه آزاد ارس، نگین صنعت و طبیعت کشورمان به دلیل همجواری با جمهوری های ارمنستان و آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان، ظرفیت های زیادی برای توسعه دارد.
منطقه آزاد ارس که نام خود را از رودخانه بزرگی به همین نام گرفته است، به دلیل آمیزش زیبایی های گردشگری طبیعی و باستانی و زیرساخت های صنعتی و رفاهی در حال توسعه در آن در سال های اخیر از شهرت ویژه ای در میان گردشگران و سرمایه گذاران ایرانی و خارجی برخوردار شده است.
در توصیف این وضعیت همین بس که منطقه آزاد ارس، تعطیلات نوروزی امسال پذیرای افزون بر چهار میلیون گردشگر بود که از اقصی نقاط ایران برای تماشای جاذبه های گردشگری طبیعی و مراکز تجاری و خرید این منطقه به آن سفر کردند.
هجوم گردشگران و ایرانگردان به منطقه آزاد ارس در فروردین ماه امسال به اندازه ای بود که مسیر ۱۴۰ کیلومتری جلفا- تبریز شاهد ترافیک های ۱۰ کیلومتری در مدت تعطیلات نوروزی بود.
اما آنچه منطقه آزاد ارس را در سال های اخیر برای سرمایه گذاران و گردشگران داخلی و خارجی جذاب و مهیج کرده است، موقعیت جغرافیایی ممتاز آن به عنوان دروازه دسترسی به بازار ۳۰۰ میلیون نفری کشورهای همسود( سی آی اس) از یک سو و نزدیکی به ترکیه به مثابه باب ورود به اروپا از سوی دیگر است.
البته اهمیت جلفا به عنوان قلب تپنده منطقه آزاد ارس ریشه در تاریخ دارد و این شهر کوچک و زیبای مرزی ، آرمیده در حاشیه سرسبز ارس در دوره تمدنی جدید همواره پل ارتباط ایران با تمدن غرب از طریق روسیه تزاری و پس از آن شوروی سابق بوده است.
در باب اهمیت موقعیت سوق الجیشی جلفا و جایگاه آن در انتقال مظاهر تمدنی جدید به کشورمان در ۲۰۰ سال گذشته همین بس که نخستین راه آهن ایران در دهه ۱۲۹۰ شمسی از این شهرستان به سمت تبریز احداث شد و پایانه گمرک آن تا فروپاشی شوروی سابق در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی، بزرگ ترین انبارهای گمرکی ایران زمین را در دل خود جای داده بود.
تا قبل از فروپاشی شوروی سابق روزانه تا ۴۰۰ واگن بار از طریق گمرک جلفا به کشورمان وارد و یا از آن خارج می شد و جلفا قلب تپنده بازرگانی خارجی ایران با جهان پیرامون بود.
این وضعیت تا آغاز به کار منطقه آزاد ارس با رکود مواجه بود، اما مشخص شدن محدود منطقه آزاد و آغاز کارویژه آن در سال های اخیر جان دوباره ای به حیات اقتصادی، بازرگانی، فرهنگی و اجتماعی این شهرستان بخشیده است.
بدیهی است شناخته شدن تدریجی منطقه آزاد ارس در محدوده مرزهای کشور عزیزمان و جهان خارج به ویژه کشورهای همسایه، زمینه ساز رشد و توسعه متوازن منطقه در ابعاد مختلف بازرگانی، فرهنگی و اجتماعی بوده است به طوری که ارس امروز نامی آشنا برای علاقه مندان سفر و سرمایه گذاری در مناطق آزاد محسوب می شود.
در واقع منطقه آزاد ارس در برگیرنده مجموعه ای از جذابیت های گردشگری طبیعی-باستانی، فرصت های عظیم سرمایه گذاری و ظرفیت های بازرگانی و تجاری است.
ایرج حاتمی معاون امور زیربنایی منطقه آزاد ارس با اشاره به اینکه مناطق آزاد در راستای تحقق اهداف تعریف شده، ملزم به ایجاد زیرساخت های لازم هستند، اعلام کرد: از ابتدای تاسیس این منطقه تا پایان سال گذشته ۷۰ هزار میلیارد ریال در زمینه های مختلف سرمایه گذاری شده است .
وی با اشاره به اینکه سال گذشته پنج هزار و ۳۵۰ میلیارد ریال از کالاهای تولید شده در واحدهای تولیدی – صنعتی منطقه به خارج از کشور صادر شد ، گفت: صادرات سال گذشته نسبت به سال قبل از آن ۶۸ درصد رشد داشت.
حاتمی از ترانزیت کالا به عنوان یکی از ظرفیت های سودآور ارس یاد کرد و افزود: ترانزیت هفت هزار و ۸۶۷ میلیارد ریالی منطقه آزاد ارس نشان دهنده توانمندی های قابل توجه منطقه در این حوزه تاثیرگذار و ارزآور است.
وی از صدور ۹۳ مجور دائمی بهره برداری در منطقه آزاد ارس در سال گذشته خبر داد و افزود: در زمان حاضر ۵۱۰ شرکت با اشتغال زایی هشت هزار و ۸۸۴ نفر در این منطقه فعالیت می کنند .
معاون منطقه آزاد ارس با بیان اینکه تسریع و تضمین سودآوری سرمایه گذاران از اولویت های مدیریت منطقه است، اعلام کرد: برای توسعه زیرساخت ها و بهبود فضای کسب و کار منطقه یک هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای سال جاری اختصاص یافته است.
این در حالی است که سرمایه گذاری در منطقه آزاد ارس، دربرگیرنده مزایای رقابتی مانند منابع انسانی (نیروی کار متخصص و ارزان)، انرژی ارزان، امنیت سرمایه گذاری، انبارداری ارزان، معافیت از پرداخت عوارض گمرکی و سود بازرگانی برای واردات مواد اولیه و ماشین آلات و معافیت از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی برای ورود کالای تولید شده در منطقه به سایر نقاط ایران بر اساس قانون ارزش افزوده می باشد.
علاوه بر این ، مزایای گمرکی سرمایه گذاری و فعالیت های صنعتی در ارس شامل کاهـش سـود بازرگانی تا سقف ۱۵ درصد ارزش کالاهای وارداتی تجاری از طریق مناطق آزاد تجاری- صنعتی به سرزمین اصلی، افزایش میزان واردات کالا های وارده به مناطق تا سقف سه میلیارد دلار، تشریفات ارزیابی و ترخیص در حداقل زمان، امکان ورود کالا از طریق ترانزیت خارجی، داخلی، کارنه تیر و امکان حمل کالا با قطار و ارتباط با خطوط خارج از کشور است.
جاذبه های گردشگری ارس
این منطقه به واسطه قرار گرفتن در امتداد رشته کوههای البرز و مجاورت با رود مرزی ارس و بهره مندی از طبیعت بکر جنگلهای ارسباران و منطقه حفاظت شده کیامکی از ویژگیهای مناسب گردشگرپذیری برخوردار است.
شهر جلفا مرکز این منطقه با یک هزار و ۷۱۸ کیلومتر مربع وسعت و ۷/۳ درصد از وسعت استان آذربایجان شرقی به لحاظ تاریخی ؛ پیشینه تجاری و صنعتی قابل توجهی دارد.
شاه عباس صفوی با مشاهده تخصص و استعداد ابریشم بافان جلفا دستور داد نزدیک به ۳ هزار نفر از ابریشم بافان این شهر به اصفهان کوچ داده شوند تا پایتخت صفویه از رونق تولید و اقتصاد آن بهره مند شود؛ جلفا در زبان فارسی به معنی بافنده است.
مظفرالدین شاه قاجار بندر جلفا را برای سفر به اروپا که نزدیکترین مسیر به آن بود، برگزید و گمرک جلفا نیز به لحاظ موقعیت ویژه و استراتژیک خود قدمتی ۱۰۰ ساله دارد.
حمدالله مستوفی در کتاب نزهه القلوب، جلفا را از محال نخجوان محسوب کرده و مالیات آنجا را با مالیات نخجوان محاسبه می کند و می نویسد : ضیاءالملک نخجوانی در محل جلفا پلی به رود ارس بسته است.
تاریخ جلفا را مورخین به قرن ۵ قبل از میلاد ارجاع می دهند که در آن زمان اسم جلفا، جولاء(بافنده)بود و پس از مکان گزینی ارامنه،جولاء به جوغا تغییر نام داد، ولی پس از کوچاندن ارامنه توسط شاه عباس صفوی نام لاتین جلفا به این مکان اطلاق شد.
پل های تاریخی خداآفرین
در محدوده خداآفرین بر روی رود ارس در فاصله ۱۰۰ متری از یکدیگر دو پل زده شده است. قدمت نخستین پل (پل بزرگتر) به طول تقریبی ۱۷۰ متر با ۱۵ چشمه احتمالاً به دوره سلجوقی می رسد.
پل دیگر به طول ۱۲۰ متر با ۱۰ چشمه بر روی بستر صخره ای آن ایجاد شده است و حدود ۵۰۰ سال قدمت دارد.
پل سالم در میان ملت های طرفین رودخانه ارس به پل حسرت معروف شده است و شعرای مختلف هم در این راستا شعرهای سوزناک سروده اند، از جدایی دو ملت حدود ۲۰۰ سال می گذرد.
حمام تاریخی جلفا از دیگر جاذبه های تاریخی منطقه آزاد ارس است که در شرق شهر جلفا و مابین تأسیسات راه ایران و گمرک جلفا قرار دارد.
حمام شامل سربینه، گرمخانه و تأسیسات جنبی است. اعیانی این حمام بیش از ۵۰۰ متر مربع می باشد. فرم طاق ها و گنبدها و ستون های سنگی شامل ته ستون، ساقه ستون و سرستون مقرنسکاری حکایت از شیوه معماری دوره قاجاریه دارد. قوس ها و گنبدهای دهنه رختکن و سربینه و دیگر تأسیسات حمام وسیع و چشمگیر است. گنبد مرکزی رختکن رفیع و وسیع بر روی چهار ستون سنگی مقرنسکاری خوش تراش قرار دارد.گنبد مرکز گرمخانه بر روی چهارستون سنگی قرار دارد و اطراف آن با ۸ گنبد عرقچین پوشش شده شکوه و صحن وسیع آنرا دو چندان می کند. با توجه به جمعیت اندک جلفا در یکصد ساله اخیر به نظر می رسد که این حمام توسط عباس میرزا و برای لشکریان پشت جبهه در جنگ های ایران و روس ساخته شده باشد.
کاروانسرای خواجه نظر (عباسی)
این کاروانسرا ، یکی از ۹۹۹ کاروانسرای ساخته شده در زمان شاه عباس صفوی از دیگر جاذبه های گردشگری تاریخی منطقه آزاد ارس در بخش خواجه نظر می باشد .تاورنیه، مورخ و سیاح معرفو اروپایی این بنای تاریخی را از نزدیک دیده و درباره آن می نویسد:
خواجه نظر یکی از ارامنه معتبری بود که از جلفا خارج شد و چون در تجارت ترقی کرد و نزد شاه عباس کبیر و جانشین او شاه صفی، اعتبارات حاصل نمود ، او را کلانتر ملت ارامنه کردند و به افتخار وطن اصلی خود جلفا ۲ کاروانسرای بزرگ در آنجا بنا کرد که هنوز در طرفین رودخانه باقی هستند.
تاریخ جلفا به عنوان مرکز اداری منطقه آزاد ارس از منظر همزیستی مسالمت آمیز اسلام و مسیحیت نیز اهمیت وافری دارد و وجود کلیساهای متعدد در این شهرستان تاییدی بر این خصوصیت تاریخی است.
کلیسای چوبان
این کلیسا در پنج کیلومتری غرب جلفا در مسیر جاده جلفا – سد ارس در میان کوه های رسوبی سرخ رنگ قرار گرفته است. این کلیسا در سال ۱۵۱۸ میلادی احداث شد و چنانچه از نام آن قابل استنباط است، شاید برای چوپانانی که مشغول چرای حیوانات در مراتع آنجا بودند طراحی شده تا آنها برای به عمل آوردن فیوضات خود به روستاهای دره شام مراجعت نکنند. پوسته خارجی کلیسا به وسیله سنگ ساخته شده و دارای یک گنبد کوچکی می باشد که اخیراً مرمت گردیده است. داخل کلیسا خیلی کوچک است و بیش از ده نفر در آن جای نمی گیرد. طاق های آن نیز به مانند کلیساهای دیگر جناغی شکل است.
کلیسای سنت استپانوس
این کلیسا در ۲۶ کیلومتری غرب جلفای ارس در محلی به نام قریه قزل وانگ (صومعه قرمز ) در نردیکترین روستای دره شام از دهستان ارس در کنار بخش پلدشت شهرستان ماکو واقع شده است ، سابقا راه کوهستانی مالرو داشت و از سال ۱۳۵۰ راه ماشین و هموار آن ساخته شده و چون در دامنه رشته کوههای ماقارات قرار گرفته به آن عبارت ماقارات سنت استپانوس نیز اطلاق می شود.
مجموعه تاریخی کردشت
این مجموعه شامل هشت بنای تاریخی اعم از حمام بزرگ، عمارت، حمام کوچک، مسجد غریب، دیوانخانه، یخچال، قلعه عباس میرزا و ساخلو ( پادگان نظامی) از دیگر مولفه های گردشگری تاریخی منطقه آزاد ارس در سواحل رودخانه نقره فام ارس و راوی زنده تاریخ جنگ های ایران و روسیه در نیمه نخست قرن نوزدهم میلادی و شجاعت ها و دلاوری های عباس میرزا و لشکریانش می باشد.
همه ساله گردشگران زیادی از مناطق مختلف ایران و خارج از کشور برای بازدید از این مجموعه تاریخی که به نوعی سند گویای تاریخ معاصر کشورمان و نبردهای خونین قاجاریه با تزار روسیه بر سر سرزمین های از دست رفته کشورمان می باشد، به منطقه آزاد ارس سفر می کنند.
حمام کردشت یکی از زیباترین حمام های آذربایجان است که با معماری اصیل سنتی در روستای کردشت از توابع جلفا و در کنار رود ارس قرار دارد . این حمام در میان باغ بزرگی ساخته شده است. این حمام در زمان عباس میرزا نائب السلطنه فتحعلی شاه هنگام جنگ دوم ایران و روس ساخته شد ولی شیوه معماری آن شباهت بسیاری به حمام های دوره صفوی دارد.
قلعه کردشت نیز یکی از قلعه های تاریخی آذربایجان در روستای کردشت در ساحل رود ارس بنا شده است ، ولی به لحاظ ارزش و اهمیت نظامی و تاریخی به خصوص دوران حکومت عباس میرزای قاجار نائب السلطنه فتحعلی شاه در آذربایجان بیشتر مورد توجه بوده است.
امامزاده سید محمد آقا
شاخص ترین جاذبه گردشگری مذهبی منطقه آزاد ارس، امام زاده محمد نوجه مهر معروف به ‘ سید محمد آقا’ در کنار رود ارس در روستای نوجه مهر واقع شده است.
مقبره این امام زاده که او را به نوادگان امام موسی کاظم (ع) نسبت می دهند تجدید بنا شده و دارای ضریح زیبایی است. این آرامگاه نزد مردم از تقدس و احترام بسیار برخوردار است و هر سال کشاورزان آن نواحی پس از برداشت محصول برای زیارت و ادای نزورات خود به این امام زاده می روند.
منطقه آزاد ارس همچنین قابلیت های اکوتوریستی متعددی در مسیر کلیسای تاریخی سن استپانوس متشکل از سواحل با ارزش رودخانه ارس، دریاچه تفرجگاهی سد ارس، شاه میگوی دریاچه سد ارس، مسیر سیه رود متشکل از آبشار آسیاب خرابه (خرابه دییرمان) و آبشارهای مناطق ییلاقی مهاران و همچنین نواحی کوهستانی مستعد برای کوهنوردی در مسیر جلفا – تبریز دارد.
مشاهیر ارس
منطقه آزاد ارس، خاستگاه مشاهیر بزرگی در تاریخ و تمدن ایران زمین بوده است که آیت الله شیخ میرزا قاسم گرگری از برجسته ترین آنها است. از این دیدار همچنین شخصیت های بزرگی بزرگی چون ملامحمد فضولی، میرزا طاهر خوشنویس، کلنل محمدتقی خان پسیان، خداوردی زنوزی و دکتر حمزه گنجی برخاسته اند.
صنایع دستی از دیگر شاخص های مهم جاذبه های گردشگری منطقه آزاد ارس است که هنرهایی مانند قلم زنی بر روی نقره، برنج و مس، منبت کاری با ویژگی های بومی و محلی و ورنی بافی و سفال و سرامیک را دربرمی گیرد.
پارک ۲۶ هکتاری کوهستان ارس در مسیر گردشگری غرب جلفا در مسافت پنج کیلومتری مرکز شهر نیز از دیگر جاذبه هایب گردشگری منطقه آزاد ارس محسوب می شود که در ایام تعطیلی پذیرای انبوه مسافران و گردشگران ورودی به منطقه است.
این بوستان به دلیل واقع شدن بر روی تپه های ماهوری حاشیه ارس و اشراف با رودخانه و جلفای جمهوری خودمختار نخجوان چشم انداز بسیار زیبایی دارد.
ترافیک ۱۰ کیلومتری برای خرید از مراکز تجاری ارس
منطقه آزاد ارس همچون دیگر همتایان خود در مناطق جنوبی کشورمان در سال های اخیر به یکی از مقاصد اصلی گردشگران داخلی و ایرانگردان برای خرید مایحتاج موردنیاز تبدیل شده است.
احداث مراکز خرید و تجاری به روز و بزرگ در دو سال اخیر و کیفیت و قیمت مناسب خدمات و کالاهای ارایه شده در آنها سبب شده است که شهرت منطقه آزاد ارس به عنوان یکی از قطب های مهم تجاری کشورمان دهان به دهان بگردد و هموطنان ایرانی از نقاط مختلف برای خریدهای خود در ایام تعطیل به سر ایران سفر کنند.
در زمان حاضر دهها مرکز خرید و تجاری برای رفع نیازهای مسافران منطقه آزاد ارس در جلفا مشغول ارایه خدمات به علاقه مندان هستند که در این میان خودرو های ارس پلاک، لوازم منزل و پوشاک در صدر خریدهای مسافر ان منطقه قرار دارند.
از سوی دیگر مراکز خرید جلفا در دل منطقه آزاد ارس با برگزاری برنامه های متنوع فرهنگی و تفریحی مانند پرواز با هواپیمای سبک و بالن بر فراز منطقه و رصد آسمان در شب به دنبال ایجاد فضای امن و راحت برای گردشگران و مسافران ورودی به منطقه هستند.
خوشبختانه در سال های اخیر امکانات رفاهی مناسبی در قالب احداث مراکز اقامتی (هتل و مهمانپذیر)، بوستان و دستشویی عمومی برای رفاه حال مسافران و گردشگران در منطقه به ویژه اماکن گردشگرپذیر ایجاد شده است.
کلام آخر اینکه منطقه آزاد ارس در منتهی الیه شمالی کشورمان در مرزهای جمهوری های آذربایجان و ارمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان به مانند نگین صنعت و گردشگری ایران اسلامی می درخشد و با جذابیت های متنوع خود همگان را به سیر و سیاحت و فعالیت و سرمایه گذاری در این بهشت آرمیده میان رودخانه و کوه و دشت فرا می خواند.
حضور بیش از شش میلیون گردشگر در منطقه آزاد ارس در طول یک سال گذشته و ورود ۳۵۷ هزار مسافر خارجی از مبادی مرزی این منطقه نشانگر علاقمندی های موجود بوده و توسعه امکانات رفاهی گردشگری برای مسافران را ضروری می کند.
منطقه آزاد ارس در شمالغرب ایران در ۱۳۳ کیلومتری شمال غرب تبریز قرار گرفته و با وسعت ۵۱ هزار هکتار بزرگترین منطقه آزاد ایران محسوب می شود .
محمد عزیزی راد
