به گزارش عصرتبریز، سال ۲۰۱۸ آمد و رفت و مقبره الشعرا همچنان پشت دیواره های آهنی و حفاری ها و تعمیرات ماند. میدان ساعت و مسجد کبود هم همان بودند که قبلا بوده اند و آسمان آبی هم که به شوخی می مانست وقتی تبریز بارها در جمع آلوده ترین شهرهای ایران مطرح شده بود. یک سال با یک عنوان جهانی گذشت ولی تبریز همان است که بود…
رویداد تبریز ۲۰۱۸ که قرار بود فصل جدیدی را در اقتصاد گردشگری، توسعه اجتماعی، فرهنگ عمومی، به روزرسانی فعالیت های فرهنگی و هنری این کلانشهر باز کند، در هیاهوی برنامه های کاغذی و ناهماهنگی های اداری و بی اطلاع مردم، گم شد و به مقصد نرسید.
حالا امام جمعه تبریز هم می گوید: از تبریز ۲۰۱۸ چیزی ندیدیم؛ مسئولان بگویند ۱۰۰ طرح تبریز ۲۰۱۸ کجا اجرا شده است؟ امام جمعه تبریز در واقع زبان گویای مردم تبریز است.
مردم چه می گویند؟
به سراغ مردم شهر هم که می روم می گویند : اتفاق خاصی در سال ۲۰۱۸ نیفتاده است. تنها چیزی که همه یادشان است، مراسم افتتاحیه این رویداد و حضور رئیس جمهور و میهمانان خارجی بود که به نظر می آمد آغازگر برنامه های جذابی باشد اما این گونه نشد. بانویی ۴۷ ساله که مادر ۲ نوجوان است می گوید: فرزندانم خیلی شور و شوق داشتند. فکر می کردند چه خبر است اما حتی یک برنامه ویژه آنها اجرا نشد. شهر هم که مثل هر سال بود. فقط بنرها و پوسترهایی با نقش تبریز ۲۰۱۸ نصب شد!
شهروند جوانی هم انتقادهای مختلفی دارد. به گفته وی که تقریبا هفته ای چند عصر و شب همراه دوستانش در برج های تجاری تبریز وقت می گذراندند، نه تنها گردشگران زیاد نبودند بلکه تعدادشان کم هم شده بود. او خیلی تلاش کرده بود گردشگر خارجی را ببیند ولی موفق نشده بود چون گردشگران خارجی برجهایی بهتر و کالاهایی لاکچری تری انتخاب می کنند.
تعطیلات نوروز ۹۷ دنبال گردشگران خارجی بودیم برای مصاحبه. دم در تیمچه مظفریه زوج گردشگر فرانسوی را پیدا کردیم. از خانم پرسیدم چرا تبریز را انتخاب کردید؟ خندید و گفت: من و همسرم از وقتی بازنشسته شدیم هر سال بهار به یک شهر دنیا می رویم و تعریف تبریز را خیلی شنیده بودیم. امسال اینجا آمدیم. سوال کردم: آیا رویداد تبریز ۲۰۱۸ باعث شد؟ با تعجب جواب داد: کدام رویداد؟ نه. نمی دانم منظورتان چیست. نقشه ای در دست داشت اشاره کردم: ببیند اینجا نوشته تبریز ۲۰۱۸٫ گفت: ما فکر کردیم منظور این است که نقشه جدید است و تغییرات امسال را دارد! اصلا هیچ توضیحی پای نقشه نیست. از کجا باید بفهمیم رویداد ۲۰۱۸ چه برنامه ای است؟!
راستش را بخواهید کسی از حضور گردشگران کشورهای اسلامی جز چندان مواردی ندیده است. اروپایی ها که همیشه علاقه مند به شهرهایی قدیمی مانند تبریز هستند. ترک ها و گاهی همسایگان شمالی هم که به دلایل اقتصادی یک پایشان اینجاست. پس مردمان سایر کشورهای اسلامی چرا از شهر ما دیدن نکردند؟
آمارها چه می گویند؟
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی می گوید: از شروع سال ۲۰۱۸ تا کنون ۴۹۱ هزار گردشگر خارجی وارد استان شده‌اند.
فرشاد رستمی ادامه می دهد: ۴٫۵ میلیون نفر گردشگر داخلی هم وارد استان شدند.
به گفته وی آمار ورود گردشگران خارجی به استان نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل ۱۷ درصد افزایش داشته است و تعداد گردشگران داخلی هم نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل ۲۴ درصد افزایش دارد.
به مصاحبه ایرج شهین باهر، شهردار تبریز در یک نشست پژوهشی در سال ۹۶ مراجعه می کنم.
او گفته است: تبریز درنیمه اول سال ۹۵، حدود ۳۰۰ هزار گردشگر خارجی داشته است، این رقم با توجه به عدد ۲۸۲ هزار گردشگر در مدت مشابه سال ۹۴ رشد ۶ درصدی را نشان می دهد و این روند همچنان رو به افزایش است.
بر اساس آمار، رشد گردشگری داخلی تبریز در سال ۹۵، حدود ۲۵ درصد و رشد گردشگری خارجی این شهر ۳۵ درصد بوده است.
با توجه به این آمار و این نکته که فصول گردشگری تبریز تنها به بهار و تابستان محدود است، چون آب و هوای سرد و نداشتن امکانات گردشگری زمستانی مانع از سفر مردم در نیمه دوم سال به شهر ما می شود، مقایسه ۳۰۰ هزار گردشگر خارجی سال ۹۵ و ۴۹۱ هزار گردشگر خارجی سال ۹۷ نشان می دهد که جهشی در تعداد رخ نداده است و تقریبا سیر طبیعی نرخ رشد طی شده است.
کلانشهر ما چگونه تبریز ۲۰۱۸ شد؟
امین المدنی، دبیرکل سازمان همکاری‌های اسلامی در پایان نهمین همایش وزرای گردشگری کشورهای اسلامی که سوم دی ماه سال ۱۳۹۴ در نیامی، پایتخت نیجر برگزار شد، با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که شهر “تبریز” در سال ۲۰۱۸ به عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام انتخاب و معرفی شد.
زهره دانشمندی، پژوهشگر، می گوید: وجود آثار تاریخی فرهنگی اسلامی، میزان توسعه یافتگی زیرساخت‌ها و وجود روستاهای هدف گردشگری از جمله شاخص‌های انتخاب تبریز به عنوان شهر نمونه گردشگری اعلام شده بود.
به گفته وی، شهر تبریز در مهرماه ۹۴ با هنر فرش خود در عرصه جهانی درخشید و “شهر جهانی بافت فرش” شد. معرفی و پررنگ شدن نام تبریز و ایران در جهان و بین کشورهای اسلامی، پیامدهای مثبت مستقیم و غیرمستقیم دراین انتخاب داشت. اما اینکه زیرساخت‌های لازم اقتصادی، فرهنگی، امکانات زیربنایی و ارتباطات برای شهر اولین‌ها فراهم شده و یا باید منتظر این زیرساخت‌ها می ماندیم ، مساله مهمی بود.
آغاز برنامه ها
نخستین کمیته ویژه تبریز ۲۰۱۸ با محوریت لزوم همگرایی مدیران استانی و شهری برای تحول گردشگری در ۲۱ دی ماه سال ۹۴ تشکیل شد و مدیران بخش دولتی و خصوصی مرتبط با حوزه گردشگری با هدف سیاست گذاری ها برای آماده سازی تبریز برای سال ۲۰۱۸ گرد هم آمدند و همگی ابراز خشنودی کرده و قول همکاری و هماهنگی دادند.
در ادامه ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۵ مدیرکل وقت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی طی حکمی از سوی اسماعیل جبارزاده، استاندار، به عنوان “دبیر شورای سیاستگذاری تبریز ۲۰۱۸” منصوب شد.
فرزین حق پرست با پیشینه دانشگاهی و حضور در مجامع بین المللی معماری و فرهنگ و هنر، اندیشه های درستی برای این رویداد داشت که با برنامه های نرم افزاری شروع شد. از جمله اینکه در آبان ماه همان سال و قبل از معرفی رسمی تبریز، در نشستی با ۲۰ نفر از مدیران دفاتر خدمات مسافرتی ترکیه تلاش خود را به افزایش تعاملات در حوزه گردشگری معطوف کرد.
با در نظر گرفتن توانمندی های کشور ترکیه در جذب و مدیریت گردشگران، نگاه فرهنگی مشترک می‌توانست تعداد گردشگران خارجی تبریز را افزایش دهد. اما گردشگرپذیری ما پاسخگوی تمام خواسته های گردشگران به آن شکلی که در ترکیه رایج است، نبود. قرار شد ما زمینه های جدیدی همچون گردشگری فرهنگی را تقویت کنیم تا با جاذبه های بهتر و حتی منحصر به فردی از میهمانان استقبال کنیم. اما قرار ما به تحقق نرسید.
تغییر مدیران به جای تدوین برنامه و اختصاص بودجه
تبریز ۲۰۱۸ آنچه به خود بسیار دید تغییرات مدیریتی بود و آنچه کم دید برنامه و آنچه ندید اعتبارات! با هر بار تغییر مدیریتی در طول سه سال، روند برنامه ها دچار افت و خیز شد. گاهی متوقف و گاهی از سر خط دیگری شروع شد و نهایتا به سرانجام نرسید. تغییر معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری کشور، تغییر مدیر کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، تغییر شهردار تبریز و البته حضور ۳ استاندار بر راس برنامه های تبریز ۲۰۱۸ موجب تنوع و گاه تصادم در برنامه ها شد و نتیجه هم که معلوم است.
مثال بارز این فرصت سوزی ها، برقراری نخستین پرواز مستقیم تبریز – هامبورگ (آلمان) در بیست و سوم تیرماه ۹۶ بود که برای افزایش ارتباطات هوایی و تسهیل سفر از اروپا به تبریز انجام شد. اما با تغییرات مدیریتی صورت گرفته در استانداری و شهرداری مورد بی توجهی قرار گرفت و بعدها لغو شد.
قرار نیست در سال ۲۰۱۸ معجزه‌ای در تبریز اتفاق بیفتد
این تیتر خبری بود که ۲۸ تیر ماه ۹۶ در نشست خبری مرتضی آبدار منتشر شد. مدیرکلی که پس از فرزین حق پرست سکان تبریز ۲۰۱۸ را به دست گرفت. وی گفت: در ۶ کمیته تبریز ۲۰۱۸ تا کنون ۴۲۰ مصوبه داشته ایم و بیش از ۲۲ دستگاه اجرایی نیز در این زمینه دخیل هستند.
آبدار در یک اظهار نظر عجیب اعلام کرد: بیش از ۷۰ درصد امور مربوط به اجرای برنامه های درنظر گرفته در این حوزه بر عهده بخش خصوصی است. اما اشاره ای نکرد وقتی در سفارتخانه های ایران اقدامی برای تبلیغات نشده و حتی استان های دیگر کشور وارد عمل نشده اند، بخش خصوصی وارد کدام میدان شود.
شهرداری وارد کار می شود
رئیس دبیرخانه تبریز ۲۰۱۸ شهرداری تبریز در آبان ماه ۹۶ از اجرای ۱۳۰ جشنواره و همایش فرهنگی در سال ۲۰۱۸ در تبریز خبر داد. شریف نژاد گفت: برنامه ها و هفته های فرهنگی در آلمان، ترکیه، جمهوری آذربایجان، تبریز، مشهد و برج میلاد تهران برای معرفی این رویداد برگزار شد که گزارش مبسوط و تحلیلی آن در اختیار رسانه ها نیز قرار گرفت. ما که در رسانه خودمان چیزی از ره آورد این هفته های فرهنگی دستگیرمان نشد. از همکاران سایر رسانه ها هم که سوال کردم، دستشان خالی بود.
و سرانجام افتتاحیه
در روز ۲ آذر ۹۶ بالاخره سخن از برگزاری آیین افتتاح شد و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در دوازدهمین جلسه ستاد برنامه‌ریزی و اجرایی رویداد “تبریز ۲۰۱۸ ” از افتتاح رسمی این رویداد در ایام عید نوروز و با حضور رئیس‌جمهور خبر داد. مونسان گفت: زمان زیادی را برای رویداد از دست داده‌ایم و الان باید جبران کنیم. اما در حالیکه ۳ ماه از آغاز سال ۲۰۱۸ میلادی می گذشت و ما همچنان در انتظار مراسم بودیم ، رئیس افتخاری ستاد تبریز ۲۰۱۸ آب پاکی روی دستمان ریخت. نعمت زاده با اشاره به سفرهای نوروزی رئیس جمهور به کشورهای همسایه گفت که مراسم افتتاحیه رویداد به ۵ اردیبهشت موکول شده است. البته با کلی پیگیری . چون واقعا ایشان وقت ندارند!
حسن روحانی در ۷ فروردین ۹۷ به ترکمنستان سفر کرد و روز بعد به جمهوری آذربایجان رفت. جالب اینکه از شهر تاریخی مرو هم بازدید کرد. در حالیکه خودمان اینجا پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی داشتیم.
سرانجام روز موعود رسید و مرکز همایشهای بین المللی تبریز که که عالم و آدم ، سخت در تکاپو بودند در سال ۲۰۱۸ به بهره برداری برسد، عهده دار میزبانی مراسم شد. مراسمی که در حد یک همایش ملی با چند مهمان خارجی بود و اجلاس وزاری گردشگری و چندین برنامه جنبی دیگر آن سودی به حال ما نداشت. حتی زمانبندی این برنامه ها نیز نه روزانه که هر ساعت تغییر می کرد و به همین دلیل پوشش رسانه ای آن ها چنگی به دل نزد.
اعتباراتی که از ۷۰۰ میلیارد تومان به ۱۰ میلیارد تومان رسید
زهرا احمدی پور، معاون وقت رئیس جمهور در تیر ماه ۱۳۹۶ اعلام کرد که تبریز ۲۰۱۸ تبلور صنعت گردشگری ایران است و ۱۰ درصد اعتبارات دستگاههای دولتی به تبریز ۲۰۱۸ اختصاص می یابد. از طرفی در حالی که پس از تشکیل جلسات مختلف اعتبار مورد نیاز ۷۰۰ میلیارد تومان برآورد شده بود، اسماعیل جبارزاده استاندار وقت آذربایجان شرقی در خرداد سال ۹۶ اعلام کرد که طرح های تبریز ۲۰۱۸ با ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار قابل اجرا است و آذربایجان شرقی آماده میزبانی شایسته از گردشگران کشورهای اسلامی می باشد.
چند ماه بعد در دی ماه ۹۶ نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی گفت: برای تبریز ۲۰۱۸ مبلغ ۱۰ میلیارد تومان بودجه دولتی در نظر گرفته‌‌اند که بودجه ۳ میلیاردی بنیاد فرهنگ و هنر آذربایجان نیز در همان ردیف آمده است. محمدحسین فرهنگی اذعان کرد: شخصا معتقدم که بودجه در نظر گرفته شده برای تبریز ۲۰۱۸ صرفا برای سفر رئیس جمهور در نظر گرفته شده است تا در این سفر کمبودی برای ریخت و پاش‌ها نباشد.
در نهایت مجید خدابخش، استاندار وقت در ۳۰ فروردین ۹۷ چنین اعلام کرد: ردیف بودجه ۲۰ میلیارد تومانی برای تبریز ۲۰۱۸ در مجلس تصویب شده است که ۱۰ میلیارد تومان آن برای هزینه‌های جاری همچون مراسم افتتاحیه و اطلاع رسانی و ۱۰ میلیارد تومان مابقی برای پروژه‌های عمرانی است.
در واقع همان اتفاقی افتاد که نماینده مردم تبریز اشاره کرده بود. اما بد نیست بدانیم که در همان زمان چه پروژه هایی ۲۰ میلیارد تومان اعتبار گرفتند:
باند دوم محور بادرود – کاشان با تخصیص اعتبار ۲۰ میلیارد تومانی
اختصاص ۲۰ میلیارد تومان اعتبار سرمایه در گردش به شهرستان املش گیلان
تخصیص ۲۰ میلیارد تومان اعتبار برای ساماندهی سیلاب‌های استان کرمان
با مقایسه ای بسیار ابتدایی هم متوجه می شویم که این برنامه ها به هیچ عنوان قابل مقایسه با رویداد جهانی تبریز ۲۰۱۸ نبوده اما دولتمردان ما چنان نگاهی به موضوع داشته اند که بشود در ردیف بودجه ای آنها را شبیه هم کنند. البته بماند اظهار نظر اخیر معصومه آقاپور ، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی مبنی براینکه از صد در صد اعتبارات سفر استانی آقای رییس جمهور در تبریز ۲۰۱۸ حتی یک ریال هم تخصیص پیدا نکرده است.
نیمه پر لیوان تبریز ۲۰۱۸
از آنجایی که شاخص اصلی گردشگر پذیری هر منطقه را میزان اقامت گردشگران در هتلها و مهمانپذیرها و سایر مراکز رفاهی تعریف می کنند، با رئیس جامعه هتلداران آذربایجان شرقی در خصوص این رویداد صحبت می کنم.
هادی معتقد است: اگر چه ممکن است در ظاهر چیزی عاید شهر نشده باشد اما در باطن تغییرات مثبت زیادی ایجاد شده است. او می گوید: در سال ۲۰۱۸ حداقل ۹۸ هزار گردشگر خارجی به طور متوسط در شهر تبریز اقامتهای ۲٫۵ روزه داشته اند. این نسبت به سال های قبل رشد خوبی است. ضریب اشغال تختها هم از ۶۰ درصد معمول هر سال، به ۷۰ و گاهی ۸۰ درصد هم رسیده است. البته باید در نظر داشته باشیم امسال به واسطه بهره برداری از هتل های جدید ۲ هزار تخت هم اضافه شده بود. همچنین برخی هتل های ۵ ستاره ما گاهی تا ۶۰ درصد تخفیف به گردشگران داده اند.
از رئیس جامعه هتلداران استان در خصوص تورهای ورودی به تبریز سوال کردم که گفت: تقریبا صفر. آژانس های خدمات مسافرتی ما فعالیت های این چنینی ندارند و تقریبا همه مسافران را در مراکز اقامتی به صورت حضوری پذیرش کردیم. با این حال هادی، آموزش و توانمندسازی نیروهای انسانی شاغل در بخش هتلداری، تجربه اندوزی راهنمایان گردشگری، ارتقای فرهنگ گردشگر پذیری مردم را هم از نتایج قابل توجه می داند و تاکید می کند: الان زیرساخت نرم افزاری ما آماده شده. می توانیم در سال های بعد موفق باشیم.
می گویم: ما سه سال زمان داشتیم و تبریز ۲۰۱۸ مجال بهره برداری بود نه پی سازی! ولی به گفته وی همین اتفاقات خوبی هم که افتاده را باید به فال نیک گرفت. دستمان خالی خالی نیست!
از طرفی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اعلام کرده است که ۲۸ مورد از پروژه‌های درنظر گرفته شده برای تبریز ۲۰۱۸، طرح های های مطالعاتی در حوزه های زیرساخت، مرمت و باستان شناسی بوده و در چند مرحله انجام می‌گیرند. یعنی تا سالها بعد طول میکشد به ثمر برسند!
اصناف و کسبه حوالی بازار تبریز، ائل گولی و روستای کندوان هم شاید تنها گروهی هستند که سود قابل توجهی از ورود گردشگران برده اند. با توجه به ثبت جهانی بازار تبریز، اعلب گردشگران شوق بازدید از آن را داشتند.
آقای بهبودی که مغازه فروش صنایع دستی دارد می گوید: الان دیگر فرش خیلی گران است. حتی برای گردشگرها. آن ها ترجیح می دهند تابلو فرش های کوچک یا ورنی بخرند که در چمدان هم جا شود. اما استقبال بیشتری از بافته ها و دوخته های ظریف می شود. مثلا رومیزی های سنتی. او ادامه می دهد: البته نباید فراموش کنیم نوسانات ارز چه بلایی سر قیمتهای بازار آورد مخصوصا هموطنان ما قدرت خریدشان خیلی پایین بود.
همسایه او هم که سوغات تبریز می فروشد توضیح می دهد: گردشگران، آجیلی ها و یا قنادی های مشهور تبریز را نمی شناختند. از ما آدرس می خواستند. و یا محصولات دارای برند طلب می کردند. ما هم تا جایی که توانستیم خدمت کردیم.
تفرجگاه ائل گولی که بی برو برگرد پاتوق گردشگران است. روستای کندوان هم نیازی به نعریف ندارد. اما با این حال نواقص موجود مانع از خوش گذشتن به مردم شده است. بانوی گردشگر چینی که به همراه مترجم خود در حال گشت و گذار کندوان بود می گفت: تعجب می کنم چرا باید من برای رسیدن به اینجا خودم آژانس بگیرم؟ چرا تور ویژه ندارد؟ راننده تاکسی ما مرتب نق میزند که جای پارک ندارد.
فرهنگ سازی و تبلیغات
اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، شهرداری تبریز و صدا و سیمای مرکز آذربایجان شرقی فعال ترین اعضای کمیته های ۶ گانه تبریز ۲۰۱۸ در حوزه تبلیغات رویداد به حساب می آیند. ضمن اینکه خبرگزاری ها، مطبوعات و پایگاه های خبری در انتشار مطالب بروز، تصاویر و انعکاس اخبار تا حد زیادی رسالت خود را محقق کردند.
تولید و پخش ویژه برنامه “تبریزیم” در کنار پوشش خبری تمامی رویدادهای مرتبط با تبریز ۲۰۱۸ ، پخش گزارش های متنوع، اجرای مشترک با شبکه های سراسری رادیو و ارتباط با مراکز استانی رسانه ملی، بخشی از تلاش هایی بود که رسانه ملی در رونق این رویداد به کار بست.
از طرفی شهرداری تبریز هم با مشارکت در تهیه برنامه های تلویزیونی و رادیویی سعی در تامین خوراک تبلیغاتی این رویداد مهم داشت. ضمن اینکه با راه اندازی اتوبوسهای گردشگری رایگان در کاهش ترافیک و رضایتمندی گردشگران داخلی تاثیرگذار شد.
اداره کل میراث فرهنگی استان در کنار مدیریت برنامه ها و تهیه و انتشار اقلام تبلیغاتی و اطلاع رسانی، نظارت بر اماکن اقامتی و غذایی را تقویت کرد و با اجرای برنامه های آموزشی، نقش پررنگی در ارتقای فرهنگ عمومی و بهبود خدمات راهنمایی گردشگران داشت.
با این حال بار سنگین نبود اعتبارات، کمر تبلیغات را هم خم کرد. به گونه ای که ایرج شهین باهر، شهردار تبریز در روزهای آغازین رویداد با انتقاد از این مشکلات گفت: همان طور که سال ۲۰۱۶ برای مشهد دو هزار میلیارد ریال کمک شد، ما نیز انتظار داریم از طرف دولت برای تبریز ۲۰۱۸ کمک شود.
حجت الاسلام احمد حمیدی، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تبریز یک ماه پس از پایان رویداد ۲۰۱۸ می گوید: ۱۷۶ عنوان برنامه در قالب جشنواره، همایش و اجلاس، سمپوزیم و هفته های فرهنگی و مسابقات ورزشی و نمایشگاه در سطح ملی و فراملی در مجموعه شهرداری تبریزبه منظور رویداد تبریز ۲۰۱۸ برگزار شده است.
تبریز و تبریز ۲۰۱۸ از دیدگاه گردشگران
هموطنان ما که از نقاط دیگر کشور میهمان ما بودند، تغییرات زیادی در تبریز دیده اند. اما نه در حد انتظار. خانم معلمی که هم صحبت ما در کندوان شد گفت: ما تقریبا هر سال به تبریز می آییم. چون همسرم ترک زبان است. اما آن تغییر و جاذبه ای که آدم مدنظر داشت رخ نداده است.
برخی گردشگران داخلی اطلاعی از رویداد نداشتند. بعضی ها هم با جستجو در سایت های عکاسی و البته صفحات شخصی دوستان و بستگان، به دیدن تبریز ترغیب شده بودند. دل شان میخواسته اطلاعات را قبل از سفر کسب کنند. اما بروشور و امثالهم در شهر و دیار خودشان نیافته اند.
تابستان بود که در پارک مسافر تبریز، تجمع ۳۰ نفری از هموطنان بوشهری توجه مان را جلب کرد. چند دقیقه ای وقت گذاشتند و بسیار از خوبی های ما گفتند و اندکی گله مند بودند. از اینکه اغلب هتل های تبریز بدون داشتن امکانات تفریحی، خدمات گردشگری روزانه و یا شهربازی بچه ها تفاوتی با خوابگاه ندارند. یا اینکه غذاهای سنتی را در رستوران های اصلی پیدا نمی کنند. به جایش فست فود همه جا هست. اینکه تور تبریز نبوده و با ۷ ماشین شخصی آمده اند!
گردشگران خارجی هم که کانال های ارتباطی خود را دارند. مثلا دختر خانمی آلمانی که به همراه دوستان بلژیکی خود در یکی از مهمانپذیرهای قدیمی تبریز اقامت داشت می گفت: من اسم این مهمانخانه را در کتاب بین المللی متلها دیدم. خیلی ها برایش نظرات خوبی گذاشته بودند. من هم انتخاب کردم. او و دوستانش از فضای سنتی آنجا و البته نزدیکی به مرکز شهر راضی بودند. البته یک گروه صعود حرفه ای بودند. خبری هم از تبریز ۲۰۱۸ نداشتند.
رویداد گردشگری یا عمرانی و مرمتی
تعبیر و تفسیرها از تبریز ۲۰۱۸ آنچنان متعدد بود که مجال درک اصل رویداد را نداد. قرار نبود ما تبریز را مدینه فاضله کنیم. میزبان جام جهانی نبودیم که فی الفور در عرض یکی دو سال چند استادیوم بسازیم و بزرگراه بزنیم و هتل احداث کنیم.
مونسان هم البته خیلی دیر، خاطرنشان کرده بود که نباید پروژه‌های عمرانی را به رویداد “تبریز ۲۰۱۸” وصل کنیم چراکه این پروژه‌ها تکالیف دستگاه‌ها هستند. این در حالی بود که دستگاه های اجرایی مرتبط با ماجرا، به جای ارتقای کیفیت خدمات گردشگری در تبریز از جمله بهبود وضعیت اماکن اقامتی مختلف، به روزرسانی رستوران ها، فرهنگ سازی در میان عوامل حمل و نقل مسافر، آگاه سازی مردم و اصناف برای ارتباط با گردشگران، درگیر احداث هتل، بهره برداری از مرکز همایش ها، ایجاد مراکز تجاری و رسیدگی به زیرساخت های سخت افزاری بودند. آن هم برای گردشگرانی که معلوم نبود می آیند یا نه.
ما قرار بود میزبان گردشگران جهان اسلام باشیم. با همین بضاعتی که داشتیم. نه کمتر و نه بیشتر از حد معمول. قرار نبود ایده آل بیاندیشیم. اساسا فلسفه انتخاب تبریز به دلیل داشته هایش بود. قرار بود بیایند و آن ها را ببینند.
گردشگران در جستجوی اماکن اقامتی با خدمات و قیمت مناسب بودند و غذاهای سنتی و متنوع در رستوران ها. دنبال جشنواره های فرهنگی و هنری. دیدار با مردم بومی. خرید صنایع دستی (البته با قیمت مناسب). بازدید از موزه ها و اماکن تاریخی و گشت و گذار در مناطق بکر و دیدنی.
اما آنچه در واقعیت رخ داد این بود که سالن انتظار فرودگاه تبریز همچنان در دست احداث ماند. ورودی های تبریز سامان نیافت. مقبره الشعرا و ارک علیشاه در حصار داربست ها و فنس ها، مجتمع جواهر در قلب شهر هم که، خالی بود.
ترافیک تبریز در مرکز شهر گیج کننده بود و کمبود پارکینگ زجر آور. گردشگران همچنان در صف های سرویس بهداشتی ناراضی و تابلوهای راهنما هم که… بگذریم.
ما می بایست امکانات رفاهی آن ها را فراهم می کردیم. از لحظه و مکان ورود تا زمانی که با خاطره ای خوش تبریز را ترک کنند. بلکه تبلیغ کننده شهر ما شوند تا دیگران هم به فکر سفر به تبریز بیفتند.
و در ادامه … باکو ۲۰۱۹
بعد از تبریز امسال نوبت همسایه شمالی است. جمهوری آذربایجان از همان ابتدا نشان داد که تجربه های ایران را به شدت به کار بسته و از اروپایی ها مشاوره گرفته و با دست پر حاضر است. الهام علی اف در همان آغازین لحظات سال نو میلادی پیام زنده ای به دنیا مخابره و ضمن اعلام آمادگی کامل، تمام مردم جهان را به باکو دعوت کرد.
در موتورهای جستجو گشت چند دقیقه ای که میزنم انبوهی از برنامه های مهم لیست می شود. میزبانی مسابقات اتومبیلرانی فرمول یک، لیگ یوفا (جام ملت های اروپا)، المپیک جوانان، مدرسه زمستانی بین المللی، اجلاس کمیته جهانی میراث فرهنگی تنها بخشی از رویدادهایی است که برنامه ریزی شده و از سال قبل ثبت نام کرده است.
تنها در ماه مارس ۱۰ کنگره بین المللی علم و فناوری در باکو برگزار می شود. اتفاقاتی که در مجموع قادر است صدها هزار و یا میلیون ها گردشگر را روانه باکو کند. به طور حتم آن ها زیرساخت ها و امکانات و ظرفیت میزبانی این حجم از گردشگران را در طول این سال ها ایجاد کرده اند و حالا زمان کسب در آمد و سرمایه گذاری است. همه این ها را با جستجویی از تبریز ۲۰۱۸ که مقایسه کنید متوجه منظورم می شوید. تنها مطالبی از تاریخ و تمدن و یا سوغات و صنایع دستی، به همراه مطالب تبلیغاتی از جاذبه های طبیعی و تاریخی و گاهی تجربیات شخصی از سفر به تبریز پیدا خواهید کرد. اطلاعاتی خیلی معمولی که برای همه شهرهای بزرگ وجود دارد و قادر به جذب گردشگر در دنیای کنونی نیست .
سخن آخر
تبریز ۲۰۱۸ با تمام مزیت هایی که داشت و کمبودهایی که درگیرش بود گذشت. چنین فرصتی برای شهرهای ایران حداقل ۵۷ سال بعد به دست خواهد آمد. به طور حتم توفیق ما در برگزاری این رویداد می توانست این فاصله را کاهش دهد و در قالب شعار نماند.
همان گونه که شهر جهانی فرش شدن توانست در انتخاب تبریز آن هم از میان ده ها شهر دیگر، تاثیر به سزایی ایفا کند.
فرصت ها مانند حلقه های زنجیر به هم متصل هستند. چه نیکوست این حلقه ها را بسازیم و نگه داریم تا بتوانیم اهداف با ارزش تری را محقق کنیم.
نگارنده: مهین انتظار
