بازگشت به میانگین؛ پاسخ ابهام بزرگ تراکتوری‌ها
بازگشت به میانگین؛ پاسخ ابهام بزرگ تراکتوری‌ها
تراکتورسازی در آستانه بازی با ذوب آهن قرار دارد و این در حالی است که این تیم از روزهای پر فروغ خود فاصله گرفته است.

عصرتبریز – سعید عبدی: تراکتورسازی پس از اینکه نیم فصل اول لیگ هجدهم را با توشاک آغاز و با تقوی به پایان رساند، با جورج لیکنز، وارد نیم فصل دوم شد. این تیم در شرایطی با هدایت لیکنز، دور برگشت مسابقات را آغاز کرد که دور رفت را با یک شکست خانگی تلخ مقابل فولاد به پایان رسانده بود. تیم پر مهره تراکتورسازی با ستاره های نامی خود انتظارات را به شدت بالا برده بود و هواداران این تیم هیچ نتیجه ای جز برد را قبول نداشتند. لیکنز برای سر و سامان دادن به نتایج پر نوسان تراکتور پای به تبریز گذاشت و حدود یک ماه فرصت داشت تا مهره هایش را بشناسد.

ورود به لیگ با لیکنز برای تراکتور همراه با نتایجی درخشان بود. در حالی که خیلی ها پیش بینی می کردند، تراکتورِ لیکنز با توجه به عدم شناخت این مربی از جو فوتبال ایران، برای نتیجه گرفتن نیاز به زمان دارد، سرخ پوشان فوتبال آذربایجان شروعی رویایی با سرمربی جدید خود داشتند.

هوای آفتابی تراکتور در سرمای تبریز

پیروزی سه بر صفر مقابل نفت مسجد سلیمان یک شروع قابل توجه برای لیکنز بود. یک تساوی مقابل نساجی، سپس پیروزی مقابل استقلال و کسب نتیجه مساوی مقابل سایپا، شروعی باعث شد تا تراکتور با سرمربی جدید خود ۸ امتیاز از ۱۲ امتیاز ممکن را کسب کند. این در حالی بود که سرخ پوشان در نیم فصل اول در چنین شرایطی، موفق به کسب ۵ امتیاز شده بودند. این چهار بازی که پشت سر گذاشته شد، دور جدیدی از روند نتیجه گیری تراکتور را شاهد بودیم.

این دور را می توانیم اوج کار سرخ پوشان فوتبال آذربایجان با هدایت جورج لیکنز در سرمای زمستانی تبریز بدانیم. دورانی که می خواهیم آن را مورد بررسی قرار داده و از چرایی پایان تلخ آن صحبت کنیم. سپاهان، ماشین سازی، پدیده، استقلال خوزستان و صنعت نفت ۵ تیمی بودند که در ۵ هفته متوالی مغلوب تراکتورسازی شدند. تراکتوری ها با غلبه بر این حریفان و قرار گرفتن روی دور برد به شدت هواداران خود را به وجد آوردند و با جدیت هر چه تمام تر وارد جمع مدعیان شدند.

 پایان ناگهانی روزهای خوب و یک چرای بزرگ

در حالی که هواداران تراکتورسازی از بردهای متوالی تیم شان سرمست بودند و آخرین شکست شان را به یاد نمی آوردند، دو هفته تلخ از راه رسید و شاگردان لیکنز مقابل سپیدرود رشت و پیکان تهران، دو شکست متوالی را متحمل شدند. آنها در این دو هفته هر چه رکورد مثبت داشتند را از دست دادند و مهمتر از همه از کورس رقابت برای قهرمانی نیز به شدت بازماندند. چرایی این افت ناگهانی، ابهامی است که ذهن همه هواداران تراکتورسازی را که خود را آماده پایانی درخشان کرده بودند، درگیر کرده است.

می خواهیم از یک بعد متفاوت و از نگاهی آماری و ریاضی وار شرایط فعلی تراکتوری ها را مورد بررسی قرار دهیم. پدیده ای که تراکتوری ها در حال حاضر آن را تجربه می کنند و شاید چندان توجهی تا کنون به آن نشده، پدیده ای به نام “بازگشت به میانگین” است. پدیده ای که طبق آن بایستی خود را هر لحظه آماده فرا رسیدن دورانی که می تواند ما را غافلگیر کند، نماییم.

بازگشت به میانگین، پاسخ چرای تراکتوری ها!

بازگشت به میانگین یک نظریه در علم مالی است که بیان می‌کند قیمت و بازده دارایی‌ها درنهایت به میانگین بلندمدت مجموعه داده‌های قیمتی بازمی‌گردد. این میانگین یا متوسط می‌تواند میانگین تاریخی قیمت یا بازده و یا یک میانگین مرتبط دیگر مانند رشد اقتصادی یا متوسط بازده صنعت باشد.

کانمن، روانشناس برجسته معاصر در مورد پدیده بازگشت به میانگین، تحقیقات بسیاری انجام داده و مطالب بسیاری را از زیان وی می توانیم در این رابطه بخوانیم. شالوده این نظریه بر این استوار است که عملکرد نا متعارف و غیر قابل انتظار برخی از پدیده ها چطور باعث می شود که ما فریب بخوریم و تصور کنیم که اتفاق خاصی رخ داده و ماهیت آن پدیده به طور اساسی تغییر کرده، در حالی که در واقع آن چه ما مشاهده می کنیم تنها فاصله گرفتن تصادفی آن پدیده از میانگین است و دیر یا زود این پدیده به وضعیت سابق باز می گردد.

برای مثال مجله آمریکایی Sports Illustrated عکس ورزشکاران برتر را روی جلد خود قرار می‌دهد، اما پس از آنکه عکس ورزشکاری روی جلد این مجله قرار می ‌گیرد، عملکرد آن ورزشکار تنزل پیدا می ‌کند. لذا ورزشکاران فکر می‌ کنند که این مجله برای آنها بدشانسی می‌آورد. نکته اینجاست که وقتی عکس ورزشکاری روی جلد مجله قرار می ‌گیرد، وی عملکرد فوق‌ العاده‌ای داشته که احتمالاً ادامه پیدا نخواهد کرد. در آینده، ورزشکار باید عملکردی بالاتر از حد میانگین داشته باشد.

اینجاست که مجله Sports Illustrated بدشانسی می ‌آورد. این امر بخش نرمالی از زندگی ماست. گاهی اوقات ما عملکرد بهتری نسبت به میانگین داریم اما بعد از آن احتمالاً عملکرد ما نزدیک به میانگین خواهد بود و نباید از این بازگشت غافلگیر یا ناراحت شویم. البته هر بهبودی به معنای فاصله گرفتن تصادفی از میانگین نیست بلکه ممکن است یک پدیده به طور بنیادین پیشرفت کند که البته بر اساس یافته ها و نتایجی که تحقیقات یاد شده داشته اند تعداد این پدیده ها بسیار اندک است.

تراکتورسازی
دوران پسا بازگشت…

با توجه به مطالب بالا می توان گفت که شرایط فعلی تراکتورسازی تطابق بسیار نزدیکی با پدیده بازگشت به میانگین دارد و نباید آن را یک فاجعه بنامیم. این موضوع در صورتی که به خوبی نهادینه شود می تواند باعث بازگشت امیدواری به اردوی تراکتوری ها به ویژه هواداران میلیونی این تیم شود که عاشقانه تیم شان را دوست دارند و اتفاقات اخیر به شدت آنها را رنجانده است.

خیز بلند تراکتوری ها در چند ماه اخیر که می توانیم آن را فاصله از میانگین بنامیم و در بسیاری از تیم های دیگر نیز معمولا رخ می دهد و نمونه خارجی آن را نیز اخیرا در تیم لیورپول شاهد بودیم، با برخوردن به پدیده بازگشت به میانگین به حالت اولیه خود بازگشته و مهمترین نکته در این شرایط جلوگیری از فاصله گرفتن شرایط تیم از میانگین به سمت شیب منفی است.

تراکتورسازی در این فصل توانست با سر و سامان دادن به وضعیت خود، دو فصل ناکامی را جبران کند و با کسب نتایج قابل قبول نسبت به سال های قبل به حالت طبیعی خود که همواره این تیم را جزو تیم های بالای جدول قرار داده بازگردد. اینک این حالت طبیعی در شیب منفی خود قرار گرفته و طبق آن چه که خواندیم همانند نتایج خوبی که پایان آن بازگشت به میانگین بود، این روزهای بد نیز این بار با یک گریز جزیی از میانگین به روزهایی خوش تبدیل خواهد شد.