پس از سال‌ها انتظار، اوایل مهرماه سال گذشته، شهردار تبریز، صادق نجفی با عجله فراوان با همراهی چندتن از همراهانش در باغ گلستان یا همان فجر تبریز حاضر شد تا از یک یادمان در وسط این باغ بزرگ رونمایی کند.
طرح، یادمان شمس تبریزی نام داشت با ۳۸ متر ارتفاع که حوالی ۹۰۰ میلیون تومان آب خورده بود. به گفته مسئولان اجرایی این پروژه، ۱۵۰ تن ورق آهنی در ساخت یادمان به کار برده شده است؛ اما فقط همین. یعنی جز ورقه آهنی چیز دیگری نمی‌شد در پیکره این یادمان پیدا کرد.
جرقه‌ای که از ترکیه زده شد
اما ساخت این یادمان سال‌ها طول کشیده است. از اواخر دهه هشتاد نداهایی زمینی مبنی بر ساخت یادمان آسمانی شمس در تبریز به گوش می‌رسید. سال ۸۹ نیز طی یک مراسم، طرح اولیه یادمان شمس تبریزی در خانه هنر باغ فجر رونمایی شد.
علیرضا نوین، شهردار اسبق تبریز در آن مراسم گفت: دو سال پیش در قونیه و در جوار حضرت مولانا ایده این طرح فاخر و ارزشمند به ذهن اعضای شورای شهر خطور کرد و امروز افتخار داریم که همزمان با روز بزرگداشت مولانا با تقدیر از برگزیدگان طراحی یادمان شمس تبریزی، یاد آن عارف بزرگ را گرامی بداریم.
«طرح معماری یادمان شمس تبریزی ، ۸ مناره به نشانه ۸ در بهشت، هر کدام به ارتفاع ۴۰ متر که در اسلام عددی مقدس به شمار می‌رود، پیش‌بینی شده است.»اما یک سرمایه‌گذار ترکیه‌ای قرار بود که یادمان شمس با سرمایه او ساخته شود. البته نه به شکل امروزی‌اش، بلکه این بنا قرار بود پس از اتمام مراحل طراحی و ساخت به عنوان مرکز علمی، پژوهشی و فرهنگی تحت نام بنیاد شمس‌شناسی مورد استفاده پژوهشگران و شمس شناسان قرار گیرد. به عبارتی قرار بود به غیر از چشم، علم و ادب شهروندان را هم درگیر خود کند.
این سرمایه گذار طرح اولیه یادمان را نیز این‌چنین توصیف کرده بود: بنای یادمان شمس تبریزی برابر پیش‌بینی‌های انجام گرفته در مدت یک سال و نیم احداث خواهد شد و در طرح معماری آن ۸ مناره به نشانه ۸ در بهشت، هر کدام به ارتفاع ۴۰ متر که در اسلام عددی مقدس به شمار می‌رود، پیش‌بینی شده است.
او هدف از ساخت یادمان شمس تبریزی را ادای دین به مقام والای معنوی این عارف بزرگ و نامدار ایران اسلامی و تبریز و آذربایجان عنوان کرده بود.
تا دیر نشده باید کاری بکنیم!
شمس تبریزی، از شاعران و عارفان بزرگ ایران است. همان عارفی که مولوی را در به در خود کرده بود. شمس تبریزی و مولانا اهل این خطه بودند اما ترکیه می‌خواهد مدام این ستاره‌های عرفان و ادبیات جهان را متعلق به آسمان خود معرفی کند.
به عقیده علی حاج بلندی، برگزار کننده جلسات شرح دیوان شمس در تبریز، برای اینکه در دنیای امروز بتوانیم یک شاعر و عارف بزرگ را متعلق به سرزمین خود بدانیم تا دیگران آن را تصاحب نکنند، باید کارهایی بکنیم، جلساتی برگزار کنیم، بناهایی دایر کنیم تا نام و یاد آنها ملکه ذهن‌ها شود.
این همان هدفی است که در ابتدا برای ساخت بنای شمس مطرح شده بود. بنایی زیبا که بتوان در آن مرکز پژوهش شمس را برقرار کرد. حاجی‌بلندی در گفتگویی که با خبرنگار مهر داشته بود، از اینکه نتوانسته تاکنون مرکز پژوهش‌های شمس یا مولانا را در تبریز دایر کند انتقاد کرده بود: حتی قبل از ما کسی جرات نکرده بود جلسات شرح دیوان شمس را در تبریز برگزار کند.
بعدها به یک‌باره سرمایه‌گذار ترکیه‌ای غیب شد. یعنی از تبریز رفت. طرح عوض شد و نقشه راه تغییر یافت. اساس ایجاد یادمان شمس پابرجا بود اما طراح و طرح جدید هیچ شباهتی به عهد و قراری که در ابتدا بسته شده بود، نداشتند.
علی مدبر، شهردار منطقه هشت تبریز در آن زمان به تنهایی عهده‌دار اجرای این طرح شد. طرحی نمادین از عروج ملکوتی شمس تبریزی که تنها می‌توانست زیبایی بصری داشته باشد، قرار شد ساخته شود.
تنها چندستون فلزی، همین!
در اواخر سال ۹۲، خبرهایی از تکمیل نصب فاز اول ستون‌های فلزی یادمان شمس تبریزی در باغ فجر منتشر شد. اما چیزی که در سال گذشته به دست شهردار سابق تبریز، صادق نجفی رونمایی شد، تنها چندستون فلزی پیوسته به هم بود که ابیاتی از اشعار شمس بر روی آنها نگاشته شده بود. حتی آهن‌ها سیمان‌زنی و رنگ‌آمیزی هم نشده بودند. گویا همان‌طور که در کارخانه ساخته شده بودند در مرکز باغ شمس تبریز مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
افتتاح‌های بی‌افتخار
اینکه در آن میان چه اتفاقی افتاد که از مرکز شمس‌شناسی به چند ستون آهنی اکتفا شد، بر کسی آشکار نیست. اما یادمان شمس، تنها پروژه‌ای نبود که به صورت ناقص و نیمه‌کاره توسط، شهردار سابق تبریز افتتاح شد. بلکه پروژه‌های عظیمی مثل مرکز همایش‌های بین‌المللی نیز درحالی افتتاح شد که پس از گذشت چندماه هنوز مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است. شاید هم تعریف شهردار سابق از افتتاح، چیز دیگری بود.
بهنام عبداللهی/مهر
