به گزارش عصرتبریز، استاندار آذربایجانغربی در تشریح آخرین وضعیت دریاچه ارومیه گفت: در سالهایی، حجم آب دریاچه به حدود ۳۶ میلیارد مترمکعب میرسید و وسعت آن بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر مربع بود. اما از اواخر دهه هفتاد علائم کاهش آب نمایان شد و از اوایل دهه هشتاد روند نزولی با شتاب بیشتری ادامه یافت. این کاهش تا سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ به نقطه بحرانی رسید.
وی افزود: دولت وقت با تشکیل ستاد احیا و تدوین ۲۷ اقدام مشخص، مسیر احیای دریاچه را پیگیری کرد. این اقدامات هماکنون قابل بررسی علمی و کارشناسی است و ما نیز طی چند مرحله، جزئیات آنها را بهطور شفاف منتشر کردهایم.
رحمانی با بیان اینکه تمامی ۲۷ اقدام احیایی همچنان در دستور کار قرار دارد، ادامه داد: در دوره جدید دولت، این برنامهها با جدیت پیگیری میشود. دبیرخانه ستاد احیا در استانداری فعال است و همکاران ما روزانه وضعیت طرحها را رصد میکنند. معاون اول رئیسجمهور نیز ریاست ستاد احیا را بر عهده دارد که نشان از اهمیت موضوع در سطح ملی است.
تغییرات ساختاری در کاسه دریاچه
استاندار با اشاره به تغییر شکل و ساختار دریاچه طی سالهای اخیر گفت: به دلیل رسوبگذاری و کمبود آب، بخشی از کاسه دریاچه تغییر کرده است. مناطقی که پیشتر عمق قابل توجهی داشتند، اکنون رسوبگذاری شدهاند. این مسئله در تحلیل علمی وضعیت احیا باید مورد توجه قرار گیرد.
تأثیر مستقیم بارندگی بر تراز آب
رحمانی تأکید کرد: تراز دریاچه بهطور مستقیم وابسته به بارندگی است. هر سال در دوره مهر تا اردیبهشت، بارشها تأثیر فوری بر حجم آب دارد و باید این موضوع را دقیق تحلیل کرد. اخیراً نیز با بارش حدود ۲۰ میلیمتری در حوزه دریاچه، روانآب ایجاد شد و بخشی از مناطقی که کاملاً خشک بودند، بار دیگر آبگیری شدند.
حقابه، برداشتهای غیرمجاز و اصلاح الگوی کشت
استاندار با اشاره به نگرانیها درباره حقابه و برداشتهای غیرمجاز آب گفت: در حوزه حقابهها و مدیریت برداشتهای غیرمجاز، اقدامات نظارتی و اصلاحی با جدیت در حال انجام است. اصلاح الگوی کشت نیز یکی از ضروریترین پیشنیازهای احیای پایدار دریاچه است و این موضوع با همکاری دستگاههای ذیربط دنبال میشود.
امید به احیای پایدار با نگاه علمی
رحمانی تأکید کرد: راهحل احیای دریاچه ارومیه، نقد و اتهامزنی نیست؛ بلکه نیازمند تحلیل علمی عوامل خشکی و ارزیابی دقیق اثربخشی اقدامات است. ما با نگاه کارشناسی و اجرای پیوسته مصوبات ستاد احیا، امیدواریم روند تثبیت و بهبود شرایط دریاچه ادامه پیدا کند.
استاندار آذربایجان غربی با تأکید بر اینکه این استان نمیتواند در قبال وضعیت دریاچه ارومیه بیتفاوت باشد، گفت: آذربایجان غربی و شرقی بیشترین تأثیر را از وضعیت دریاچه میپذیرند و طبیعی است که حساسیت ما نسبت به این موضوع باید در بالاترین سطح باشد.
وی با اشاره به برگزاری چندین جلسه ستاد احیای دریاچه ارومیه با مسئولیت دکتر عارف افزود: بخش عمدهای از پیشنهادات ارائهشده در این جلسات تصویب و ابلاغ شده است. برخی از مصوبات مربوط به دورههای گذشته بود که بهطور کامل اجرا نشده و اکنون باید پیگیری شوند؛ برخی دیگر نیز نیازمند اصلاح یا بازنگری بودند.
دستور مستقیم رئیسجمهور برای پیگیری اقدامات مؤثر
به گفته استاندار، رئیسجمهور و دکتر عارف تأکید کردهاند هر اقدامی که میتواند به احیای دریاچه کمک کند، باید بدون تأخیر پیگیری شود.
وی افزود: در سفر اخیر رئیسجمهور به ارومیه، حداقل هفت طرح و تفاهمنامه در حضور ایشان رونمایی یا امضا شد و چند پروژه دیگر نیز پیش از سفر و بلافاصله پس از آن نهایی شد.
تقویت همکاری با سازمانهای بینالمللی
استاندار با اشاره به برنامههای مشترک با نهادهای بینالمللی از جمله فائو اظهار کرد: نشست مشترکی در دانشگاه برگزار شد که با حضور نهادهای بینالمللی ادامهدهنده همکاریهای اخیر خواهد بود. تفاهمنامهای با فائو امضا شده که بیشتر بر اصلاح شیوه کشت، الگوهای آبیاری و بهینهسازی مصرف آب در حاشیه دریاچه تمرکز دارد.
وی افزود: دانشگاه ارومیه پیشتر برخی از این روشها را بهصورت پایلوت اجرا کرده و نتایج بسیار مطلوبی به دست آمده است. اکنون هدف ما توسعه همین الگوهاست.
استاندار درباره منابع مالی این همکاریها توضیح داد: برخی تصور میکنند کمکهای بینالمللی بسیار گسترده است، در حالی که در این پروژه، ژاپن مجموعاً سهونیم میلیون یورو برای چهار دریاچه در ایران تخصیص داده است. با این حال، هدف اصلی ما جذب تجربه و دانش بینالمللی است و بخش عمده هزینهها در داخل کشور تأمین میشود.
بهکارگیری توان علمی دانشگاههای منطقه
وی با تأکید بر اهمیت ظرفیت علمی کشور گفت: دانشگاههای ارومیه و تبریز از مهمترین مراکز علمی مرتبط با موضوع دریاچه هستند. با هر دو دانشگاه قرارداد همکاری منعقد کردهایم تا از توان هیئت علمی، پژوهشگران داخلی و حتی متخصصان بینالمللی استفاده شود.
استاندار افزود: دانشگاه ارومیه قریب به سه دهه در حوزههای مرتبط با دریاچه تحقیق کرده و پژوهشگران برجستهای در حوزه آب، کشاورزی، محیطزیست و حتی آرتمیا در اختیار دارد. این دانشگاهها از جمله مراکز معتبر علمی در سطح جهانی محسوب میشوند.
تداوم همکاریهای علمی و فناورانه برای احیای دریاچه ارومیه
استاندار آذربایجان غربی با تشریح روند برنامههای احیای دریاچه ارومیه گفت: خوشبختانه دانشگاهها و مراکز علمی، خودشان نیز علاقهمندی جدی برای همکاری نشان دادهاند و ما از این جنس فعالیتها استقبال کردهایم. قراردادهای متعددی منعقد شده و ارزیابی و ارائه بازخورد اجرای طرحها نیز بر عهده همین مراکز علمی است تا مشخص شود کدام بخشها نیازمند اصلاح و بازنگری هستند.
هدف اصلی؛ کنترل مصرف و تأمین آب ورودی به دریاچه
وی با تأکید بر اینکه اساس احیای دریاچه، ارسال آب به پهنه آن است، افزود: هر اقدامی که انجام میدهیم در نهایت باید به کنترل مصرف آب – بهویژه در بخش کشاورزی- منجر شود. در همین راستا با وزارت جهاد کشاورزی دو قرارداد مهم در سطح هزار هکتار و دوازده هزار هکتار منعقد کردهایم که در صورت تأمین منابع مالی، اجرای آنها میتواند تأثیر چشمگیری داشته باشد.
استاندار توضیح داد: یکی از این طرحها در دشت سد مهاباد ارائه شده که بر اساس مصوبه ۱۳ خرداد ستاد احیا، مقرر شده اجرا شود. اکنون در این منطقه حدود ۱۷۵ میلیون مترمکعب آب مصرف میشود که با بهکارگیری سامانههای نوین آبیاری و فناوریهای هوشمند، این میزان به ۴۵ میلیون مترمکعب کاهش مییابد و حدود ۱۲۰ میلیون مترمکعب آب آزاد خواهد شد؛ آبی که میتواند مستقیماً به دریاچه برسد.
صرفهجویی ۶۰ درصدی در مصرف کشاورزی؛ نزدیک شدن به استاندارد جهانی
استاندار با اشاره به تجربههای ارائهشده توسط دانشگاهها گفت: این طرحها میتواند به صرفهجویی ۶۰ درصدی در مصرف آب کشاورزی منجر شود. در حالی که استاندارد جهانی مصرف آب، حدود ۲۰ درصد از آورد سالانه است و حتی در شرایط خاص تا ۴۰ درصد را با تبصره میپذیرند، ما در حال حاضر صد درصد منابع را مصرف میکنیم که بسیار فراتر از حد مجاز جهانی است.
ورود به حوزههای مکمل؛ بارورسازی ابرها، فناوریهای نو و پایش هوشمند
وی افزود: برای تکمیل اقدامات، قرارداد بارورسازی ابرها نیز بسته شده است. هر چند متخصصان معتقدند این روش تنها ۵ تا ۱۰ درصد میتواند بارش را افزایش دهد، اما برای ما حتی یک درصد هم اهمیت دارد.
استاندار به بهرهگیری از فناوریهای نو اشاره کرد و گفت: در بخش هواشناسی تجهیزات جدیدی خریداری و در ایستگاههای استان نصب شده و اطلس مخاطرات استان نیز با همکاری دانشگاه ارومیه تهیه و رونمایی شد. علاوه بر این، با یک شرکت دانشبنیان قراردادی برای استفاده از هوش مصنوعی و دادههای فضایی منعقد شده و سازمان فضایی ایران نیز برای رصد ماهوارهای وضعیت بارش، ابرها و پهنه دریاچه همکاری میکند.
مقابله با برداشتهای غیرمجاز و جلوگیری از شکلگیری ریزگردهای نمکی
استاندار گفت: در کنار این اقدامات، برای مدیریت برداشتهای غیرمجاز آب و چاههای غیرقانونی نیز برنامهریزی شده است. همچنین یکی از نگرانیهای جدی ما موضوع ریزگردهای نمکی بود. اما تاکنون با اقداماتی که سازمان منابع طبیعی انجام داده و گونههای گیاهی مقاوم کاشته است، از شکلگیری کانونهای نمکی جلوگیری شده است.
وی تأکید کرد: برخلاف برخی اخبار منتشرشده، تاکنون در بستر دریاچه نمونهای از ریزگرد نمکی فعال گزارش نشده و کارشناسان محیطزیست این موضوع را تأیید نکردهاند. بخش عمده گرد و غبار موجود در استان منشأ خارجی دارد.
تداوم اقدامات حفاظتی و عمرانی در اطراف دریاچه
استاندار با اشاره به مصوبات جدید ستاد احیا اظهار کرد: امسال بخشی از بودجه ستاد احیا به منابع طبیعی اختصاص یافته تا طرحهای پوشش گیاهی اطراف دریاچه اجرا و تثبیت شود. همچنین لایروبی رودخانهها و سایر اقدامات عمرانی مرتبط در دستور کار قرار دارد.
ضرورت لایروبی برای جلوگیری از اتلاف آبهای فصلی
استاندار آذربایجان غربی با اشاره به کوچکشدن پهنه آبی دریاچه ارومیه گفت: به دلیل کاهش حجم دریاچه، آبهای ناشی از بارندگیهای فصلی به کاسه اصلی دریاچه نمیرسد و بخش قابل توجهی از آن پیش از تجمیع، تبخیر میشود. به همین دلیل امسال بودجه مشخصی برای لایروبی رودخانهها اختصاص دادیم تا جریان آب به سمت دریاچه هدایت و از هدررفت آن جلوگیری شود.
وی افزود: این اقدامات بر اساس پیشنهادات کارشناسی وزارت نیرو و منابع طبیعی انجام شده و مصوبات لازم نیز در ستاد احیا به تصویب رسیده است.
تقویت زیرساختهای پایش و مدیریت محیطزیست
استاندار بیان کرد: محیطزیست استان نیازمند ایجاد یک مرکز پایش مجهز بود. برای این موضوع نیز بودجه اختصاص یافت تا ساختمان و تجهیزات لازم برای نظارت علمی و دقیق فراهم شود. مدیریت دریاچه نیازمند تصمیمگیری مبتنی بر داده است و ما این زیرساخت را جدی گرفتهایم.
مصرف ۱۰۰ درصدی منابع آبی؛ چالش اصلی بخش کشاورزی
وی مهمترین مشکل موجود را مصرف کامل آورد سالانه آب توسط بخشهای مختلف عنوان کرد و گفت: مصرف ما در حال حاضر صد درصد است و این رقم باید به حدود چهل درصد برسد. علاوه بر چاههای غیرمجاز، برداشت غیرقانونی از چاههای مجاز نیز یکی از عوامل تشدیدکننده وضعیت است. بر اساس گزارش شرکت آب منطقهای، تنها در سال گذشته حدود ۱۰ هزار حکم قضایی برای برخورد با برداشتهای غیرمجاز اجرا شده که رقم بسیار بزرگی است.
لزوم اصلاح الگوی کشت و آبیاری
استاندار با تأکید بر ضرورت همراهی مردم و دستگاههای اجرایی گفت: از وزارت جهاد کشاورزی خواستهایم با قدرت بیشتری وارد عمل شود؛ هم در اصلاح الگوی کشت و هم گسترش سیستمهای نوین آبیاری. کاهش مصرف آب کشاورزی و جلوگیری از برداشتهای بیرویه، شرط اساسی احیای دریاچه است.
هشدار درباره خطرات آینده؛ شور شدن چاهها و فرونشست زمین
وی با اشاره به پیامدهای نادیدهگرفتن این روند افزود: اگر امروز برداشتها کنترل نشود، نگرانکنندهتر از وضعیت دریاچه، خطر شور شدن چاهها و سپس فرونشست زمین در آینده نزدیک است. این تهدیدی جدی برای حاشیهنشینان دریاچه است و باید برای مردم روشن شود که حتی چاههای مجاز نیز در معرض خطرند.
استاندار از رسانهها خواست در تنویر افکار عمومی در این زمینه نقشآفرینی کنند و گفت: مردم باید بدانند که حفظ منابع آب یک ضرورت است. تا اراده جمعی شکل نگیرد، هیچ اصلاحی پایدار نخواهد بود. وظیفه دولت سنگین است، اما مشارکت مردم ضروریتر است.
برنامههای تکمیلی؛ از بارورسازی ابرها تا فناوریهای نو
وی درباره برنامههای افزایش نزولات جوی توضیح داد: در کنار کنترل مصرف، به موضوع بارورسازی ابرها نیز توجه کردهایم. اگرچه اثر آن بین پنج تا ۱۰ درصد برآورد میشود، اما برای ما حتی یک درصد هم اهمیت دارد. به دنبال روشهای نوین و طرحهای مبتنی بر مرز دانش هستیم و پیگیریهای لازم انجام شده، هر چند امسال تاکنون بارورسازی عملیاتی نشده است.
استاندار آذربایجانغربی با اشاره به شرایط نگرانکننده دریاچه ارومیه تأکید کرد که احیای این پهنه آبی بدون مشارکت جدی مردم امکانپذیر نیست.
وی افزود: اگر الگوی مصرف آب در استانهای آذربایجانغربی و آذربایجان شرقی اصلاح نشود، دشتهای حاصلخیز اطراف دریاچه در سالهای آینده با بحران جدی مواجه خواهند شد.
استقرار پهپاد و هواپیما برای عملیات بارورسازی ابرها
به گفته استاندار، وزارت نیرو در تازهترین برنامهها متعهد شده است که با استقرار پهپاد و هواپیما در فرودگاههای ارومیه و تبریز، عملیات بارورسازی ابرها را آغاز کند. منابع مالی این طرح نیز پیشبینی شده و استان بهصورت جدی اجرای آن را پیگیری میکند.
لزوم مدیریت مصرف و مقابله با چاههای غیرمجاز
استاندار تصریح کرد که احیای دریاچه ارومیه تنها با پروژههای فنی ممکن نیست و نیازمند همراهی عمومی است.
وی افزود: توسعه بیرویه و حفر چاههای غیرمجاز باید متوقف شود. دستگاههای اجرایی و قضایی در این زمینه همراهی خوبی داشتهاند اما بدون همکاری مردم، موفقیت کامل حاصل نخواهد شد.
او با اشاره به همراهی مؤثر مردم برخی شهرستانها در سال گذشته اظهار کرد: در بسیاری مناطق مانند میاندوآب و مهاباد، مردم برای کاهش مصرف آب همکاری شایستهای داشتند و انتظار داریم این همراهی در سال جاری تقویت شود.
دعوت از صاحبنظران داخلی و خارجی
استاندار با بیان اینکه از هر طرح علمی و اجرایی مؤثر استقبال میشود، گفت: هدف ما متهمکردن یکدیگر نیست؛ ما فقط به دنبال احیای دریاچه هستیم. حتی با کارشناسان خارجی که سالها روی دریاچه ارومیه کار کردهاند نیز گفتوگو شده و آمادهایم نظرات آنان را نیز بشنویم.
کاهش کمسابقه بارش در حوزه آبریز دریاچه
وی با اشاره به وضعیت بارندگی اضافه کرد: در مهر، آبان و آذر امسال تنها یک بار بارش ناچیز در حوزه دریاچه ثبت شده است. سدهای بوکان و مهاباد با کمترین حجم آب در پنجاه سال اخیر مواجهاند و این موضوع هم بر آب شرب و هم بر حقابه دریاچه تأثیر جدی دارد.
به گفته او، اگرچه برخی مناطق استان مانند سردشت و پیرانشهر بارشهای قابل توجهی داشتهاند، اما حوزه دریاچه همچنان با کمبود شدید بارندگی روبهروست.
امید به احیای دریاچه وجود دارد
استاندار تأکید کرد: با وجود محدودیتها، نظر اغلب کارشناسان این است که امکان احیای دریاچه وجود دارد و امیدواریم با یاری خداوند و همراهی مردم، این هدف محقق شود.
