به گزارش عصرتبریز، قمر طالبی؛ صدای زنگ مدرسه که در حیاط می‌پیچد، بچه‌ها از در کلاس بیرون می‌ریزند. بعضی با خنده، بعضی با خستگی. اما تصویر مشترک، بندهای کوله‌پشتی است که بر شانه‌های کوچکشان سنگینی می‌کند. دختربچه کلاس اولی، در حالی‌که به سختی قدم برمی‌دارد، کوله‌ای تقریباً هم‌اندازه خودش را روی پشت جابه‌جا می‌کند. همکلاسی‌اش در کنار او، مدام بند کوله‌اش را بالا می‌کشد و زیر لب غر می‌زند: «خیلی سنگینه!»
این صحنه، روایت تکراری بسیاری از مدارس ابتدایی و حتی متوسطه است؛ کوله‌پشتی‌هایی که گاهی بیش از یک‌سوم وزن بدن دانش‌آموز هستند، به جای همراهی در مسیر یادگیری، آرام‌آرام به دشمنی خاموش برای ستون فقرات و قامت آنان تبدیل شده‌اند.
قصه آرمین و شانه‌های خمیده
آرمین، دانش‌آموز کلاس پنجم، وقتی از مدرسه برمی‌گردد، اولین کاری که می‌کند درآوردن کوله‌پشتی و پرتاب آن روی مبل است. مادرش می‌گوید: «گاهی وقتی لباسش را عوض می‌کند، می‌بینم روی شانه‌هایش رد قرمز بند کوله مانده. حتی شب‌ها از درد گردن و کتف شکایت می‌کند.»
پزشک خانواده به مادر آرمین هشدار داده که باید مراقب باشد، چون در این سن، استخوان‌ها و عضلات هنوز در حال رشد هستند و فشار مداوم می‌تواند منجر به مشکلات دائمی شود.
چرا کوله‌پشتی این‌قدر مهم است؟
در نگاه اول شاید موضوع ساده‌ای به نظر برسد؛ یک کیف برای حمل کتاب‌ها. اما کارشناسان طب فیزیکی معتقدند همین انتخاب ظاهراً ساده می‌تواند سال‌ها بعد اثرات جدی بر سلامت داشته باشد.
دکتر محمد محرمی، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در گفت‌وگو با ما تأکید می‌کند: «کودکان، اسکلتی در حال رشد دارند. اگر بار بیش از حد روی شانه‌ها و ستون فقراتشان قرار گیرد یا کیف طراحی استاندارد نداشته باشد، می‌تواند باعث تغییر شکل قامت، دردهای مزمن عضلانی و حتی انحراف ستون فقرات شود. متأسفانه این مشکل در مدارس ما شایع است.»
به گفته او، یکی از خطاهای رایج، بی‌توجهی خانواده‌ها به اندازه و وزن کوله است: «قاعده کلی این است که وزن کوله‌پشتی نباید بیشتر از ۱۰ تا ۱۵ درصد وزن بدن کودک باشد. یعنی اگر دانش‌آموزی ۳۰ کیلوگرم وزن دارد، کوله‌اش نباید بیش از ۳ تا ۴.۵ کیلوگرم باشد. اما در عمل، بسیاری از بچه‌ها روزانه ۶ تا ۸ کیلو کتاب و دفتر حمل می‌کنند.»
سنگینی که دیده نمی‌شود
مشکل فقط به وزن زیاد محدود نیست. نوع طراحی و نحوه استفاده هم تعیین‌کننده است. کوله‌های تک‌بند یا کوله‌هایی که بند باریکی دارند، فشار نقطه‌ای ایجاد می‌کنند و به مرور شانه‌ها و گردن را آزار می‌دهند. حتی نحوه انداختن کوله بر یک شانه، عادتی که میان نوجوان‌ها رایج است، باعث نامتعادل شدن فشار روی ستون فقرات می‌شود.
دکتر محرمی می‌گوید: «ما در کلینیک، موارد زیادی از نوجوانان می‌بینیم که با شکایت از کمردرد یا افتادگی شانه مراجعه می‌کنند. وقتی شرح‌حال می‌گیریم، مشخص می‌شود سال‌ها کوله‌های سنگین و غیراستاندارد استفاده کرده‌اند. این مشکلات اگر در همان دوران اصلاح نشود، می‌تواند در بزرگسالی هم باقی بماند.»
مدرسه، خانه دوم یا میدان بارکشی؟
بخشی از ماجرا به نظام آموزشی برمی‌گردد. در بسیاری از مدارس هنوز فضایی برای نگهداری کتاب‌ها و وسایل وجود ندارد و دانش‌آموز ناچار است همه‌چیز را هر روز حمل کند. مادری در این باره می‌گوید: «پسرم کلاس چهارم است. معلم‌ها اصرار دارند همه کتاب‌ها و دفترها هر روز همراهشان باشد. هیچ قفسه یا کمدی در مدرسه نیست. نتیجه‌اش این شده که بچه‌ها مجبورند هر روز بار سنگینی را جابه‌جا کنند.»
دکتر محرمی در این‌باره معتقد است: «مسئله کوله‌پشتی فقط انتخاب خانواده نیست. آموزش‌وپرورش باید زیرساخت لازم را فراهم کند. مثلاً نصب قفسه یا لاکر در مدارس، برنامه‌ریزی دقیق‌تر تکالیف و حتی استفاده از نسخه‌های دیجیتال کتاب‌ها می‌تواند فشار زیادی را کاهش دهد.»
نگاه پدرها و مادرها
نگرانی والدین روزبه‌روز بیشتر می‌شود. شبکه‌های اجتماعی پر است از تصاویر و پیام‌هایی درباره سنگینی کوله‌پشتی‌ها. بعضی خانواده‌ها برای حل مشکل به خرید چرخ‌دارها رو آورده‌اند. اما حتی این انتخاب هم بی‌عیب نیست.
دکتر محرمی توضیح می‌دهد: «کوله‌های چرخ‌دار اگر روی سطح صاف کشیده شوند خوب هستند، اما وقتی دانش‌آموز مجبور باشد از پله‌ها بالا برود یا کیف را یک‌طرفه حمل کند، همان فشار نامتعادل ایجاد می‌شود. بهترین حالت، کوله دو‌بندی با بندهای پهن و قابل تنظیم است که پشت آن پد نرم و سفتی داشته باشد تا وزن به‌طور یکنواخت تقسیم شود.»
تجربه‌ای از کلاس اولی‌ها
در یکی از مدارس ابتدایی تبریز، معلم کلاس اول هر روز ابتدای صبح کیف بچه‌ها را بررسی می‌کند. او می‌گوید: «بعضی خانواده‌ها همه دفترها و کتاب‌های غیرضروری را می‌گذارند داخل کیف. مجبور شدم با والدین جلسه بگذارم و توضیح بدهم که لازم نیست همه چیز همراه بچه‌ها باشد. بعد از این جلسه، وزن کوله‌ها نصف شد.»
این تجربه نشان می‌دهد که آموزش والدین و هماهنگی معلمان می‌تواند تا حد زیادی مشکل را کاهش دهد.
پیامدهای بلندمدت
مشکل کوله‌پشتی‌های سنگین تنها درد مقطعی یا خستگی روزانه نیست. دکتر محرمی هشدار می‌دهد: «کودکی که سال‌ها با بار سنگین راه می‌رود، ممکن است دچار قوز پشت، انحراف جانبی ستون فقرات یا مشکلات مزمن کمری شود. این آسیب‌ها نه‌تنها سلامت فیزیکی، بلکه اعتمادبه‌نفس و کیفیت زندگی او را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.»
او تأکید می‌کند که پیشگیری در این سنین بسیار آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان در بزرگسالی است.
چه باید کرد؟
بگفته دکتر محرمی؛ این مشکل چندوجهی است و بدون همکاری خانواده‌ها، مدارس و مسئولان آموزش‌وپرورش قابل حل نیست.
گزارش را با جمله‌ای از دکتر محرمی به پایان می‌بریم: «اگر امروز این موضوع را جدی نگیریم، فردا با نسلی روبه‌رو خواهیم شد که به جای قامت‌های استوار، با ستون فقرات آسیب‌دیده پا به بزرگسالی می‌گذارد. کوله‌پشتی نباید بار مشکلات جسمی آینده را بر دوش کودکان بگذارد.»
- نویسنده : قمر طالبی
