در خصوص کودتای ترکیه تحلیل ها و فرضیه های مختلفی وجود دارد. عده ای این کودتا را به فتح الله گولن و عده ای دیگر به عربستان سعودی و اسرائیل نسبت می دهند، برخی نیز این کودتا را نمایشی و سناریوی خود دولت اردوغان می دانند. بنابراین انتشار تحلیل ها و یادداشت ها در خصوص کودتا در عصر تبریز به منزله تایید یا رد آن نمی باشد!
عصر تبریز: در خصوص کودتای ترکیه تحلیل ها و فرضیه های مختلفی وجود دارد. عده ای این کودتا را به فتح الله گولن و عده ای دیگر به عربستان سعودی و اسرائیل نسبت می دهند، برخی نیز این کودتا را نمایشی و سناریوی خود دولت اردوغان می دانند. بنابراین انتشار تحلیل ها و یادداشت ها در خصوص کودتا در عصر تبریز به منزله تایید یا رد آن نمی باشد!
یکی از موارد بسیار قابل تامل در حادثه شب ترکیه این بود که بر خلاف تمام کودتاهای حادث شده در ترکیه هیچ فرمانده عالی رتبه ارتش در بین کودتاچیان حضور نداشت!
جمعه شب ساعت یازده و سی دقیقه به وقت محلی (حوالی یک بامداد به وقت تهران) درکمال نا باوری ارتش ترکیه اعلام کرد علیه دولت رجب طیب اردوغان کودتا کرده است . البته به زعم بیشتر کارشناسان سیاسی ساختار ارتش کنونی ترکیه دیگر آن ارتش زمان نجم الدین اربکان نیست که با فرماندهی مسنجم قادر به انجام کودتا و سرنگونی حکومت ها باشد. ارتش ترکیه تا کنون سه بار دست به کودتا و تغییر حکومت زده است و یک بار نیز در دولت اسلامگرای نجم الدین اربکان با ایجاد فشار به روی اربکان (در ۲۸ فوریه ۱۹۹۷)، او را مجبور به کناره گیری از قدرت کرده است.
یکی از موارد بسیار قابل تامل در حادثه شب ترکیه این بود که بر خلاف تمام کودتاهای حادث شده در ترکیه هیچ فرمانده عالی رتبه ارتش در بین کودتاچیان حضور نداشت! تنها افسر عالیرتبه این کودتا ،ژنرال «محرم کوسا»،مشاور رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه، فرماندهی کودتا را بر عهده داشته است . ایشان پست مشاور را در ارتش ترکیه داشته اند، نه پست فرماندهی !؟ مگر یک مشاور نظامی حتی در حد مشاور عالی آن چقدر قدرت دارد که دست به کودتای نظامی و آن هم در حد یک کشور ترکیه بزند!؟ اختیارات وقدرت این ژنرال “مشاور” در ارتش چقدر بود که قدرت بسیج فرماندهی کودتا رابر عهده بگیرد؟ چرا فقط گروه کوچکی از نیروهای مادون ارتش همراه با ادوات نظامی “محدود”در استانبول و آنکارا وارد خیابان‌ها شده و اعلام کردند کنترل امور را در دست گرفته‌اند!؟چرا فرماندهان عالیرتبه دست درکودتا نداشتند!؟ ریشه خارجی واسپانسر این کودتا کدام کشور قدرتمند بوده است!؟
اینها همه سئوالاتی است کَه ذهن تمام تحلیلگران سیاسی را به خودمشغول کرده است که نشان از ساختگی بودن کودتا را می رساند .کودتای نمایشی و کنترل شده که نه توسط اپوزوسیون بلکه توسط خود اردوغان طراحی و صورت گرفته است . اگر این سخنرانی رجب طیب اردوغان به ارتش و رؤسای سه‌گانه قوای نظامی دقت کرده باشیم ساختگی بودن این امربیشتر نمایان میشود “من به شما اعتماد دارم. شما از جان مردم دفاع می‌کنید. برخی از نظامیانی که این کار را انجام داده‌اند خائنند. این افسران دون‌پایه در ارتش ترکیه جایی ندارند” چرا ارتشیان دون پایه !!؟ مگر دون پایه ها قدرت فرماندهی کودتای به این بزرگی را دارند ؟ این کودتای نمایشی به حدی ساختگی بود، بدون اینکه مکان‌های حساس توسط کودتاچیان تسخیر (جزتسخیر ساحتگی فرودگاه آتا ترک)و یا بمباران شده باشد ،اردوغان با گذشت کمتر از چهار ساعت از اعلام کودتا، باآرامش کامل در فرودگاه آتاتورک استانبول، با حضور در مقابل دوربینهای خبرنگاران از پیش تعیین شده ، کودتای این کشور را شکست‌خورده خواند! وگفت : کودتا ناکام ماند
جنگ زرگری بنام کودتا علیه رجب طیب اردوغان بیشتر برای مانور قدرت و افزایش محبوبیت اردوغان و فرافکنی از شکست سیاستهای اردوغان در قبال سوریه و رهائی از فشارهائی است که مردم ترکیه ایشان را در برقراری امنیت ناتوان دانسته و تمام حرکتهای تروریستی اخیر ترکیه را نتیجه سیاستهای غلط اردوغان در منطقه میدانند . اما نتیجه این بازی (کودتای فرمایشی ) در کوتاه مدت به نفع اردوغان تمام شده است. چرا ؟ چون اکثر نیروهای مخالف دولت، احزاب و گروه های منتقد اردوغان به خاطر ترس از اتهام کودتا گری ،از ساعات اولیه این شوی از قبل طراحی شده، وفاداری خود به دولت اردوغان را اعلام کردند . اردوغان با این کار خود اهرم وبهانه جدیدی برای فشار علیه مخالفان خود ،خصوصا برای فتح الله گولن مبارز منتقد ، ساکن آمریکا و تعقیب قضایی و حقوقی او به عنوان ” رهبر کودتا ” و ” تروریست ” به دست آورد. البته آقای فتح الله گولن با انتشار بیانیه ای درخبرگزاری نیویورک تایمز این اتهام را از خود سلب و تکذیب کرد .و هدف از این نمایش! از یکسو مهار مخالفان و کاهش فشار انتقادها علیه خود وبهانه ای برای پیش بردن پروژه ریاستی کردن نظام سیاسی ترکیه و یکدست کردن حاکمیت و قدرت خود در دولت است و از سوی دیگر ایجاد بهانه لازم برای سرکوب اپوزسیون ،خصوصا گولنیسم است.
و اما اگر از زوایه دیگر هم به این قضیه بنگریم، جریان حاکم ترکیه به رهبری اردوغان برای شناخت عوامل غیر همراه و مستعد به شورش و کودتا در بدنه وفرماندهی ارتش ،فضایی ایجاد نمود تا عناصری که زمینه مخالفت در آنها وجود دارد و در آینده با احتمال ارتقاء به فرماندهی به قدرت نظامی تبدیل شوند ،شرایط کودتای کنترل شده را فراهم نمود و با شناسایی آنها عملا ارتش را برای مدت طولانی پاکسازی نمود . و اما باید در نظر داشت که مردم ترکیه در یک دهه گذشته تغییرات شگرفی را از سر گذرانده است و رشد آگاهی اقشار و توده ها و درجه مقاومت آنها در کنار فناوری های ارتباطی وسیع و پیچیده امکان انجام کودتا به شیوه کلاسیک را برای ارتش بسیار دشوار و در عمل غیر ممکن ساخته است.بنا براین خروجی این بازی در دراز مدت به نفع مردم ترکیه تمام میشود. مردم ترکیه دیشب ثابت کردند که دیگر کودتا (حتی ساختگی آن)جائی در کشور ندارد . مقاومت مردم در مقابل آنچه که کودتاخوانده شده نه به خاطر اردوغان و سیاستهای حاکم بر ترکیه بود ، بلکه مردم ترکیه بااین کار خود دفاع همه جانبه و حمایت از دموکراسی را به نمایش گذاشتندومطمئنا مردم ترکیه در آینده به مطالبات خود از دولت پافشاری خواهند کرد .
عزیز انوری آذر
