به گزارش عصرتبریز، در زمانهای قدیم، خانواده های آذربایجانی به رسم احترام، در این شب طولانی به ملاقات بزرگ خانواده میرفتند. بزرگ خانواده نیز با فراهم کردن «چیلله یئمک‌لری» (خوراکیهای مخصوص چیلله)، آنها را داخل یک سینی مسی (مجمعی) می چید و روی کرسی قرار می داد. آتش زیر کرسی در ابتدای شب روشن می شد و افراد خانواده دور آن نشسته، شادی و سرور می کردند.
چیلله یئمک‌لری
مردم برای پذیرایی در این شب بخصوص و همچنین در شب چره ها، از تخمه آفتاب گردان، پشمک، حلوای هویج و میلاق (انگوری که از دو- سه ماه قبل بوسیله نخهایی بصورت عمودی به هم بسته شده و در محل مناسبی که سرد هم باشد، از سقفهای چوبی آویزان میکنند) استفاده می شد. همچنین خشکباری نظیر برگه زردآلود، آلبالوی خشک شده، سنجد، بادام، گردو، میوه هایی مثل سیب، خربزه هایی که بصورت ترشی نگهداری می شد و سایر خوراکی ها برای پذیرایی از مهمانان استفاده می شد. در این شب به خاطر طولانی بودنش، مردم با خوردن این خوراکی ها و گفتن بایاتی، سعی در گذراندن آن داشتند.
چیلله قارپیزی
هندوانه جزو لاینفک خوراکی های «چیلله گئجه سی» به شمار می رود و به نوعی سمبل این شب در آذربایجان است. سابق بر این که امکاناتی نظیر سردخانه های نگهداری میوه ها و همچنین حمل و نقل میوه از مناطق گرمسیر به سردسیر وجود نداشت، هندوانه را در محل مخصوص نگهداری کاه و علوفه برای حیوانات که «سامانلیق» (کاهدان) مینامیدند، نگهداری می کردند. بدین ترتیب که چند هندوانه از آخرین برداشت جالیز را انتخاب و در محلهای مختلف کاهدان می گذاشتند و روی آن را به دقت می پوشاندند. در شب مذکور، هندوانه هایی که بهتر از بقیه مانده بود را برای خوردن انتخاب می کردند.
خُونچا
در خانواده هایی که عضو تازه وارد (عروس) داشتند، هدایایی در این شب آماده می شد. خانواده داماد نسبت به تهیه خونچا (طَبَقی پر از هدیه) برای عروس اقدام می کردند که محتویات آن، هندوانه ی تزئین شده به بهترین شکل ممکن، تکه ای طلا که در توان مالی خانواده داماد باشد، پارچه های زیبا و نفیس، شیرینی و… بود. خُونچا توسط والدین داماد به خانه عروس آورده می شد و طی جشن مختصری با حضور بزرگترهای خانواده عروس، از والدین وی اجازه می گرفتند تا عروس خانم شب چلله را در خانه داماد میهمان باشد.
تاپماجا و بایاتی خوانی
بزرگترها برای ایجاد فضای شادی و سرور، مسابقه های تاپماجا را دور کرسی راه می انداختند، به این صورت که یک «تاپماجا» (چیستان) می پرسیدند و کسی که پاسخ صحیح می داد، برنده بازی بود. همچنین بایاتی ها از اجزای ثابت هر یک از آیینها و رسوم مردم آذربایجان می باشد. در مراسم شب چیلله به دلیل طولانی بودن این شب و گذران وقت، بزرگترها بایاتی می خواندند. گاه نیز مشاعره با بایاتی انجام میشد و گاهی هم بزرگترها با بایاتی برای کوچکترها فال می گرفتند. بیشتر بایاتی های مرسوم در شب چیلله از منظومه حیدربابای شهریار انتخاب میشد. بعنوان مثال:
چیلله چیخار بایراما بیر آی قالار
پینتی آرواد قوورمانی قـــورتارار
گئدر باخار گودول ده یارماسینا
باخ فلکین گردش و غوغاسینا
و یا:
قــــاری‌ننه گئجـه نــاغیل دئینـــده
کولک قالخوب قاپ باجانی دؤینده
من قــاییدوب بیرده اوشــاق اولایدیم
بیر گول آچوب اوندان سونرا سولایدیم
***
شب چیلله با تمام زیبایی هایش به پایان میرسد و خوابی خوش دور کرسی، خاتمه آن خواهد بود. رسوم زیادی از این شب زیبا هنوز پابرجا مانده است.
هر چند خوراکی ها تغییر کرده اما هنوز هم هندوانه پای ثابت شب یلداست و هر چند کرسی ها جای خود را به رادیاتورها و بخاریهای گازی داده اند، گرمای مهر و محبت خانواده ها به رغم ماشینی شدن زندگی ها هنوز هم پابرجاست.
چیلله گئجه نیز موبارک! (شب چله تان مبارک)
انتهای پیام/
