به گزارش عصرتبریز، قمر طالبی؛ این روزها در ویترین‌های فروشگاه‌های اسباب‌بازی و صفحات مجازی، چهره عروسکی بیش از همه به چشم می‌آید: «لبوبو». عروسکی با سری بزرگ، چشم‌هایی درشت و لبخندی ساده اما کمی هراس‌انگیز که از چین راهی بازار شده و در مدت کوتاهی توانسته در ردیف پرفروش‌ترین کالاهای فرهنگی ایران و حتی جهان قرار گیرد.
بر اساس برآوردهای غیررسمی، تاکنون بیش از یک میلیون نسخه از عروسک لبوبو در کشور به فروش رسیده است. این رقم چشمگیر نشان می‌دهد که با یک محصول معمولی مواجه نیستیم، بلکه با پدیده‌ای فرهنگی طرفیم که توانسته سلیقه نسل‌های مختلف را تحت تأثیر قرار دهد.
عروسکی برای همه سنین
عروسک «لبوبو» در آغاز تنها به‌عنوان اسباب‌بازی کودکان شناخته می‌شد، اما دامنه مصرف آن به‌سرعت فراتر رفت. امروز لبوبو دیگر محدود به دنیای بازی کودکان نیست؛ جوانان و بزرگسالان نیز آن را به‌عنوان وسیله‌ای تزئینی، نشانه‌ای از پرستیژ یا حتی بخشی از سبک زندگی خود به نمایش می‌گذارند.
حضور لبوبو در دکور خانه‌ها، روی میز کار افراد و حتی در عکس‌های منتشرشده توسط سلبریتی‌ها نشان می‌دهد که این عروسک به یک «کالای فرهنگی-اجتماعی» بدل شده است. در فضای مجازی نیز بارها دیده‌ایم که هنرمندان و چهره‌های پرمخاطب با این عروسک عکس گرفته یا ویدئوهای تبلیغاتی ساخته‌اند. به همین دلیل، خرید آن برای بسیاری از افراد دیگر صرفاً انتخابی کودکانه نیست، بلکه به نوعی «بیان هویت» و نشان دادن تعلق به جریان‌های جهانی تبدیل شده است.
جذابیت یا تهدید فرهنگی؟
طراحی خاص لبوبو با رنگ‌های شاد و فرم اغراق‌شده چهره، آن را به محصولی متمایز تبدیل کرده است. کودکان با ظاهر متفاوتش به‌سرعت ارتباط برقرار می‌کنند و بزرگسالان نیز آن را جذاب و متفاوت می‌یابند. اما منتقدان هشدار می‌دهند که این محبوبیت گسترده ممکن است به حاشیه‌رفتن نمادهای بومی و شخصیت‌های فرهنگی داخلی بینجامد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند اگر تولیدکنندگان داخلی نتوانند شخصیت‌های جذاب و قابل رقابتی ارائه دهند، بازار به‌طور کامل در اختیار محصولات خارجی قرار خواهد گرفت. این مسئله نه‌تنها اقتصادی، بلکه فرهنگی نیز هست؛ زیرا اسباب‌بازی‌ها حامل پیام‌ها و ارزش‌هایی‌اند که می‌توانند بر ذهنیت نسل آینده اثر بگذارند.
مریم موسوی، جامعه‌شناس، در گفت‌وگویی درباره خرید گسترده لبوبو در ایران می‌گوید: «فروش بیش از یک میلیون نسخه از این عروسک نشان‌دهنده تغییری جدی در الگوی مصرف فرهنگی جامعه است. وقتی کودکان، بزرگسالان و حتی سلبریتی‌ها لبوبو را انتخاب می‌کنند، این نشان می‌دهد که کالا از سطح یک اسباب‌بازی ساده فراتر رفته و به ابزاری برای بازنمایی هویت و پرستیژ اجتماعی تبدیل شده است.»
او ادامه می‌دهد: «این روند لزوماً تهدید محسوب نمی‌شود. مصرف فرهنگی در همه جوامع ترکیبی از عناصر جهانی و بومی است. اما اگر جامعه تنها مصرف‌کننده باقی بماند و جایگزین بومی قوی‌ای نداشته باشد، هویت فرهنگی در معرض آسیب قرار می‌گیرد. بهترین راهکار این است که تولیدکنندگان داخلی با حمایت سیاست‌گذاران، شخصیت‌ها و محصولات جذاب بومی خلق کنند تا کودکان و خانواده‌ها میان انتخاب‌های متنوع، امکان رجوع به ریشه‌های خود را نیز داشته باشند.»
مصرف‌گرایی و شبکه‌های اجتماعی
بخش مهمی از محبوبیت لبوبو را باید مدیون فضای مجازی دانست. ویدئوهای تبلیغاتی، باز کردن بسته‌بندی و تصاویر سلبریتی‌ها با این عروسک، آن را به یک «ترند» تبدیل کرده است. بسیاری از خریداران اعتراف می‌کنند که پس از دیدن تصاویر و کلیپ‌ها در شبکه‌های اجتماعی به خرید آن ترغیب شده‌اند.
این روند نشان می‌دهد که بازاریابی دیجیتال و فرهنگ تصویری چگونه می‌توانند بر الگوی مصرف تأثیر بگذارند. لبوبو نه تنها محصولی برای سرگرمی، بلکه نمادی برای حضور در جریان‌های جهانی و نمایش سبک زندگی مدرن شده است.
نگاه کودکان و والدین
کودکان لبوبو را دوست دارند، اما والدین نگاه دوگانه‌ای دارند. برخی آن را صرفاً وسیله‌ای برای سرگرمی می‌دانند و نگران پیامدهای فرهنگی نیستند. برخی دیگر اما می‌گویند این عروسک حامل نوعی الگوی زیبایی و هویت خارجی است که می‌تواند بر ذهنیت کودکان درباره زیبایی و ارزش‌ها تأثیر بگذارد.
کارشناسان تعلیم و تربیت معتقدند مهم‌تر از نوع عروسک، شیوه استفاده از آن است. اگر خانواده‌ها در کنار کودکان بازی کنند و از فرصت‌های تخیل و روایت‌سازی بهره ببرند، حتی یک عروسک وارداتی نیز می‌تواند بستری برای رشد فکری و عاطفی کودک باشد.
اقتصاد پشت پرده
بازار پررونق لبوبو تنها جنبه فرهنگی ندارد. فروش میلیونی آن سود بزرگی برای واردکنندگان و فروشندگان داخلی به همراه داشته است. این در حالی است که بسیاری از تولیدکنندگان داخلی از نبود حمایت کافی و رقابت نابرابر با کالاهای خارجی گلایه دارند.
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که بازار اسباب‌بازی ایران ظرفیت بالایی برای رشد دارد، اما بدون سیاست‌گذاری هوشمند و تبلیغات مؤثر، محصولات داخلی نمی‌توانند با کالاهای پرزرق‌وبرق خارجی رقابت کنند.
آری لبوبو امروز بیش از یک عروسک است؛ آینه‌ای است از تغییرات اجتماعی، مصرف‌گرایی فرهنگی و قدرت شبکه‌های اجتماعی در شکل‌دهی به ذائقه‌ها. حضور آن در خانه‌ها و فضای مجازی نشان می‌دهد که جامعه ما در تقاطع میان جهانی‌شدن و حفظ هویت بومی قرار گرفته است.
اینکه در آینده لبوبو همچنان محبوب بماند یا جای خود را به محصولی تازه بدهد، پرسشی است که زمان پاسخ خواهد داد. اما آنچه مسلم است این است که ماجرا تنها درباره یک عروسک نیست؛ بلکه درباره چگونگی مواجهه جامعه با فرهنگ جهانی و انتخاب‌های فرهنگی‌ای است که نسل آینده را شکل می‌دهند.
- خبرنگار: قمر طالبی
