عصرتبریز – سعید خسروشاهی: تبریز در طول سدهها، همواره در نقطه تلاقی سیاست، اجتماع و فرهنگ ایران ایستاده و در بزنگاههای حساس، نقش خود را آگاهانه و مسئولانه ایفا کرده است. این شهر، بارها ثابت کرده که تاریخ در آن تنها روایت گذشته نیست، بلکه جریانی زنده و اثرگذار در حال و آینده کشور است.
جایگاه سیاسی و تاریخی تبریز، ریشه در دورههایی دارد که این شهر بهعنوان مرکز تصمیم سازی و قدرت در ایران شناخته میشد. از دوران صفوی که تبریز در قامت دارالسلطنه، قلب تپنده سیاست ایران بود، تا عصر قاجار و سپس مشروطه، این شهر همواره نقشی فراتر از وزن جمعیتی و جغرافیایی خود ایفا کرده است.
تبریز در مشروطه نه تنها مطالبهگر قانون بود، بلکه هزینه ایستادگی بر سر آن را نیز پرداخت کرد و به الگویی برای سایر نقاط کشور تبدیل شد. این پیشینه، هویت سیاسی تبریز را شکل داده و آن را به شهری با حساسیت بالا نسبت به سرنوشت ملی بدل کرده است.
در معادلات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران، تبریز همواره نقش «هشداردهنده» و «پیشبرنده» داشته است. بسیاری از کنش هایی که بعدها در سطح ملی گسترش یافتهاند، نخست در تبریز بروز پیدا کردهاند. این ویژگی، حاصل پیوند عمیق میان آگاهی تاریخی، سرمایه اجتماعی و روحیه مطالبهگری مردم این شهر است.
تبریز نه تنها به تحولات واکنش نشان داده، بلکه در موارد متعددی خود آغازگر و جهت دهنده آن تحولات بوده است.
تأثیر تبریز بر کنشهای وقوع یافته در ایران را میتوان در لحظات بحرانی تاریخ معاصر بهوضوح مشاهده کرد؛ لحظاتی که جامعه نیازمند مرجع کنش، الگوی رفتار و نشانهای از مسیر آینده بوده است. در چنین مقاطعی، تبریز با تصمیم جمعی و حضور معنادار مردمش، توانسته فضای عمومی کشور را تحت تأثیر قرار دهد و معادلات را به سمت ثبات و انسجام سوق دهد.
در این چارچوب تاریخی، رخداد ۸ دی ماه در تبریز معنا و اهمیت ویژهای پیدا میکند. ۸ دی صرفاً یک تجمع یا واکنش کوتاه مدت نبود؛ بلکه تبلور همان سنت تاریخی تبریز در ورود آگاهانه به صحنه های حساس سیاسی و اجتماعی کشور بود. مردم تبریز در ۸ دی، با حضوری روشن و هدفمند، پیام صریحی به فضای عمومی ایران ارسال کردند: تبریز همچنان بر اصول، هویت ملی و ثبات اجتماعی کشور حساس است و در بزنگاه ها سکوت را جایز نمیداند.
اهمیت ۸ دی از آن جهت دو چندان میشود که این حرکت، نقش مستقیم و غیرقابل انکاری در شکلگیری و تقویت جریان سراسری ۹ دی در کشور داشت. اقدام مردم تبریز، به مثابه یک پیش قراول اجتماعی، فضای روانی جامعه را تغییر داد و زمینه را برای حضور گسترده مردم در دیگر شهرها فراهم کرد.
۸ دی در واقع نقطه آغاز یک موج ملی بود؛ موجی که یک روز بعد، در ۹ دی، به اوج خود رسید و به یکی از نقاط عطف تاریخ سیاسی معاصر ایران تبدیل شد.
۹ دی را باید نماد انسجام ملی، بازتعریف مرزهای وفاداری اجتماعی و نمایش قدرت کنش جمعی مردم ایران دانست. اما این روز، بدون در نظر گرفتن نقشآفرینی تبریز در ۸ دی، بهدرستی قابل تحلیل نیست.
تبریز با کنش پیش دستانه خود، مسیر را هموار کرد و نشان داد که چگونه یک شهر میتواند با تصمیم به موقع، معادلات ملی را تحت تأثیر قرار دهد. این همان نقشی است که تبریز در طول تاریخ بارها بر عهده گرفته و از آن سربلند بیرون آمده است.
پیوند ۸ دی و ۹ دی، در واقع بازتابی معاصر از همان جایگاه تاریخی تبریز است؛ جایگاهی که در آن، آگاهی تاریخی با مسئولیت اجتماعی گره خورده است. تبریز در این دو روز، بار دیگر نشان داد که هنوز هم یکی از قطب های اثرگذار در شکل دهی به رفتار جمعی جامعه ایرانی است و میتواند در لحظات بحرانی، نقش تعیینکننده ایفا کند.
در جمعبندی میتوان گفت تبریز شهری است که گذشته پرافتخار خود را به سرمایهای برای کنش امروز تبدیل کرده است. از دارالسلطنه و مشروطه تا ۸ دی و نقشآفرینی در جریان ۹ دی، این شهر همواره نشان داده که نسبت به سرنوشت ایران بیتفاوت نیست.
تبریز نه تنها حافظ تاریخ است، بلکه خود بخشی از تاریخِ در حال شکل گیری ایران محسوب میشود؛ شهری که همچنان در معادلات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور، صدایی شنیدنی و اثربخش دارد
