حقوق حیوانات

حیوانات

حیوانات صاحبان واقعی زمین …. موجوداتی که قبل از اینکه انسان فعلی ، پا به عرصه وجود بگذارد دراین کره خاکی زندگی می کردند. موجوداتی که برای ما نوع دیگری از حیات را به نمایش می گذارند و تواناییها و هنرمندی و هوشمندی خداوند در خلقت ،  هر لحظه به ما یادآوری میکنند. این موجودات در کنار ما هستند و با ما زندگی میکنند. در هر جامعه ای قطعا موجودات نسبت به هم دارای حقوقی هستند .این موجودات اعم از گیاه یا حیوان حقوقی دارند که باید رعایت شود. همانطور که در طبیعت می بینیم ، تمامی جانداران این حقوق را نسبت به هم رعایت میکنند. یعنی یک درخت قطور و بلند اجازه استفاده پرندگان از شاخه های خود را جهت لانه سازی میدهد ، حیوانات گوشتخوار به اندازه رفع گرسنگی شکار میکنند و هیچ وقت مازاد نیاز خود شکار نمی کنند، گلها اجازه استفاده از شهد خود را به حشرات می دهند و مثالهایی ازاین دست بسیار زیاد است .پس انسان اگر ادعای اشرف مخلوقات را دارد بایستی بیشتر از جانداران دیگر در اعاده حق و یا رعایت حقوق سایر موجودات کوشا باشد .بنابراین اعلامیه جهانی حقوق حیوانات در ۱۵ اکتبر ۱۹۷۸ برای شناسایی جهانی برخی حقوق برای حیوانات با تلاش یونسکو در پاریس به تصویب رسیده است.این متن توسط اتحادیه بین المللی حقوق حیوانات در سال ۱۹۸۹ اصلاح و متن نهایی آن در سال ۱۹۹۰ توسط یونسکو منتشر شده است .اعلامیه به شرح زیر است :

مقدمه

با توجه به اینکه حیات همه موجودات منشاء مشترک داشته و در فرآیند تکامل گونه ها تنوع یافته است. با توجه به اینکه تمام موجودات زنده، حقوق طبیعی داشته و اینکه همه حیوانات  دارایِ سیستم عصبی، از حقوق خاصی برخوردارند. با ملاحظه اینکه بی توجهی و حتی جهل آشکار نسبت به این حقوق طبیعی باعث آسیب جدی به طبیعت و منجر به ارتکاب جنایت علیه حیوانات شده است. با توجه به اینکه همزیستی گونه ها در جهان  مستلزم شناسایی حقوق سایر گونه های حیوانی توسط انسان است. با ملاحظه اینکه احترام به حیوانات توسط انسان از احترام به انسان ها به همدیگر جداناشدنی است. اعلام می دارد که :

مفاد بیانیه جهانی حقوق حیوانات

ماده ۱ : همه حیوانات حقی برابر بر زندگی در یک چارچوب بیولوژیکی متعادل دارند. این برابری نباید تنوع انواع و افراد انسانی را مبهم نماید

ماده۲ : همه حیوانات حق بر احترام دارند.

ماده ۳ : هیچ حیوانی نباید در معرض برخورد نامناسب یا اعمال بی رحمانه قرار گیرد ،اگر کشتن حیوانی لازم باشد، باید لحظه ای، بدون درد و بدون هیچ دلهره ای صورت گیرد ،باید با مرده حیوان برخورد مناسب صورت گیرد.

ماده ۴ : حیوانات وحشی حق زندگی و تولیدِ نسلِ آزادانه در محیط زیست طبیعی خویش را دارند محرومیت طو لانی مدت از این آزادی و همچنین شکار و صید و هرگونه استفاده از حیوانات وحشی برای مقاصد غیر حیاتی برخلاف چنین حقی است.

ماده ۵

حیوانی که به انسان وابسته است، حق مراقبت و توجه ویژه دارد چنین حیوانی نباید به هیچ وجه رها شده یا به ناحق کشته شود .  هرقسم پرورش حیوان یا بهره برداری از آن باید مناسب با فیزیولوژی و موقعیت حیوان باشد . صحنه های تماشا، نمایشگاه­ها و فیلم هایی که از حیوانات استفاده می نمایند، باید بر حیثیت  و موقعیت حیوانات احترام گذارده  و هیچ خشونتی را به کار نبرند.

ماده ۶

آزمایش بر روی حیوانات موجب رنج فیزیکی و روانی و نقض حقوق حیوانات است  . روش های جایگزین باید توسعه یافته  و بگونه ای نظام مند اجراء گردد.

ماده ۷

هر فعل غیر ضروری منجر به مرگ حیوانات و هر گونه تصمیم منجر به چنین عملی به مثابه جنایت علیه حیات است.

ماده ۸

هر گونه فعلی که منجر به خطر افتادن گونه های وحشی گردد و هر قسم تصمیم منجر به چنین افعالی، نسل کشی، یعنی جنایت علیه گونه ها تلقی می شود . کشتار حیوانات وحشی، آلودگی و تخریب بیوتوپها (محدود های طبیعی  زندگی حیوانات) نسل کشی تلقی می شود.

ماده ۹

شخصیت حیوانات و حقوق آنها باید به موجب قانون مورد شناسایی قرار گیرد . باید نمایندگانی  در نهادهای دولتی برای دفاع و حمایت از حیوانات وجود داشته باشد.

ماده ۱۰

از دوران طفولیت باید آموزش و پرورش عمومی به منظور راهنمایی انسان جهت توجه، درک و احترام  به حیوانات وجود داشته باشد.

در دین اسلام نیز بر رعایت حقوق حیوانات بسیار تاکید شده است . حضرت سول اکرم نمونه های بسیاری ارائه دادند تا اهمیت و عمق این مسئله را نشان دهند.ازجمله این نمونه ها حدیثی از ایشان است که قید می کند اگر گربه ای از گرسنگی در خانه کسی بمیرد، آن شخص به دوزخ خواهد رفت، و اگر کسی تشنگی سگی را که درکنار چاه آبی منتظراست، فرو بنشاند تمامی گناهانش بخشیده خواهند شد. درتعلیمات اسلام نمونه های بسیاری از این دست یافت می شود، به عنوان مثال، هنگامی که مسلمانی چیزی می کارد و حیوان یا پرنده ای از آن تغذیه می کند، این در چشمان خداوند به حکم انفاق است حضرت محمد صلی الله علیه و آله مسلمانان را از بستن حیوانات و استفاده کردن از آنان به عنوان هدف تیر اندازی منع کرد. البخاری نقل کرده است که رسول لله شخصاً با پیراهن خود صورت اسبش را پاک می کرد، و می فرمود که دادن حتی دانه ای گندم به اسب عملی خیر است.این مثال را می توان مجاز از کل موجودات گرفت همچنین مسلمانان از دور کردن حیوانی از مادرش یا سوزاندن لانه مورچگان منع شده اند. حتی نقل شده است که یکی از بزرگترین دانشمندان اسلامی بعد از مرگش توسط خداوند تمامی گناهانش بخشیده شد نه به این علت که تالیفات زیادی داشت و اهل علم بود بلکه به این دلیل که گربه ای را در خیابانهای بغداد از شدت سرما نجات داده بود . بسیاری از شاهدان غربی از دیدن مراقبت و زحماتی که مسلمانان برای حیواناتشان می کشیدند متحیر می شدند برای مثال، ولنی ذکرمی کند تعداد زیادی از سگان زشت ولگرد در خیابانهای قاهره وکلاغان در حال پرواز بر فراز خانه ها ، زندگی می کردند اما مسلمانان هیچکدام از این حیوانات را نمی کشتند، گرچه هر دو آنها کثیف و ناقل بیماری باشند وحتی مسلمانان مؤمن تا حدی پیش رفته بودند که برای سگهای ولگرد جایگاه آب و نان ساخته بودند ودر خانه هایشان از آنها نگهداری می کردند . تونوت همچنین ذکر کرده است که مردم ثروت قابل توجهی از مالشان را صرف غذا دادن به سگ ها و گربه ها می کنند، و بعضی حتی به نانوایان و قصابان جهت چنین امور خیری مبالغ هنگفتی می دادند کسانی هم که مسئول این امور می شدند با میل و علاقه این کار را انجام می دادند نه به خاطر کسب سود ودرآمد. و چنین شیوه ای بود که طبق آن محتسب، (رئیس پلیس در اسلام)، غیرازجلوگیری ازتخلفات اجتماعی ومجازات مجرمان،مردم راازبابت گرسنگی دادن به حیوانات یابارزیاد بارشان کردن و زیاد کار کشیدن از آنان نیزمجازات و تادیب می کرد. در حدیث آمده است که کشتن یا شکار حیوان برای تفریح حرام بوده واز گناهان کبیره محسوب میشود حتی اگر صید ماهی یا جانداران دیگرآبزی با عنوان ورزش وتفریح باشد طبق استفتا به عمل آمده از مقام معظم رهبری نیزهر گونه ” شکار لهوی حرام است” روایت می کنند که روزی مرد انگلیسی در زمان اسلام به هنگام شکست در مسابقه ای از عصبانیت تیری به هوا انداخت و مرغ دریایی را کشت، با چنان خشم و وحشت مردم دورش جمع شدند که گویی مرتکب قتل نفس شده است و ایشان را تحول مستحب دادند تا او مجازات شود شریعت اسلام دستور می دهد که یک مسلمان باید از هر نوع بی رحمی نسبت به حیوانات دوری کند، مخصوصاً هنگام ذبح شرعی به عنوان مثال، قید شده است که چاقو هیچوقت نباید در جلوی حیوانی که قرار است ذبح شود تیز گردد و این که یک حیوان نباید در جلو چشم دیگر حیوانات ذبح گردد و هر کس این مسائل را رعایت نکند در آخرت آرامش نخواهد یافت در زمان پیامبر اکرم سگها، گربه ها، پرندگان و انواع دیگر حیوانات جمعاً مورد مراقبت عموم مردم بودند. پرندگان آزادانه به داخل مساجد پرواز می کردند و حتی لانه هایشان را بدون مزاحمت در محیط مسجد می ساختند. پرندگان وحشی بدون مزاحمت بر فراز مزارع پرواز می کردند و هیچ هنگام دیده نمی شد که فردی چه دیوانه وچه دانشمند به لانه ی پرنده ای تجاوز کند. در قاهره مسجدی را ذکر می کند که هر روزدر ساعت معینی تعداد زیادی گربه بدان وارد می شدند تا غذایشان را از مرد خیری در آنجا دریافت کنند. پیامبر اسلام می گویند: لعن الله من مثل بالحیوان او حبس؛ ؛ «خداوند لعنت کند کسی را که حیوانی را مثله کند یا آن را زندانی کند همچنین از پیامبر (ع)نقل شده که فرمود :«در شبی که به معراج رفته بودم بر آتش جهنم گذری داشتم. زنی را در حال عذاب دیدم از علت عذاب پرسیدم. گفته شد گربه ای را بسته بود و آب وغذایش نمی داد و اجازه استفاده ازخس و خاشاک زمین را هم به او نمیداد تا گربه مرد . پس خدا به واسطه آن عمل ناشایست عذابش میکند وتا ابد آن زن در عذاب جهنم خواهد ماند حضرت علی می فرمایند:خدا لعنت کننده ی کسی است که حیوانات را لعنت می کند. عبد الله ابن جعفر گوید: حضرت رسول به خانه یکی از انصار داخل شد. شتری را مضطرب دید حضرت نزد آن شتر آمد و کوهان شتر را دست مالید و نوازشش کرد تا آرام گرفت. سپس فرمود صاحب شتر کیست؟ جوانی نزد حضرت آمد و عرضه داشت من صاحب شترم حضرت فرمود آیا از خداوند درباره این حیوان نمیترسی؟خداوند تو را مالک این حیوان قرار داده، سیرش نمی کنی و شکنجه اش میداری؟ امام صادق به جنگ انداختن عمدی دو حیوان را مکروه می دانند همچنین نقل شده که پیامبر اکرم(ع) با یارانش از حرم گذر می فرمود. آهویی خوابیده بود. حضرت یک نفر را حافظ او قرار داد تا آن حیوان را نترسانند و آزارش ندهند  ) . همه ی ما زندگی توام با آزادی و رفاه را دوست داریم وبنابر سخن حضرت علی هر چه را که برای خود دوست داشته باشیم را بایستی برای دیگر افراد و جانداران نیز دوست بداریم.پس چرا بایستی نعمت داشتن زندگی وحق زندگی را از خلایق خدا بگیریم حتی در روایات آمده پیامبر اعظم به گربه ای که جهت زایمان به مسجد پناه آورده بود پناه داده و حتی عده ای را نیز مامور به رسیدگی و دادن آب وغذا به گربه ها نمودم. در احادیث آمده : واجب است کسی که شیرگوسفند یا… را میدوشد، ناخنهای انگشتانش را از ته بگیرد تا حیوان اذیت نشود یا به هنگام قربانی کردن حیوانات در حمل ونقل وذبح آن طوری این کاررا انجام داد که ترس کمتری به حیوان زبان بسته وارد شود در تاریخ آمده که بسیاری از مسلمانان صدر اسلام فقط با هدف آزاد کردن پرندگان به خرید آنها می رفتند متاسفانه هم اکنون این امر و این کارزیبا وحسنه یعنی آزاد کردن پرندگان محبوس در قفس اصلا درقرن حاضردرکشورماصورت نمی گیرد وتنها نذرها و عهدهای ما با خدا منحصر در روشن کردن شمع و یا دادن احساناتی برای مردم یاکارهایی از این قبیل می باشد در مقابل حتی می توان با آزاد کردن پرنده ی محبوس در قفسی یا نجات جانداری نیز می توان یک کار نیک وحسنه ای را انجام داد هم اکنون نیز  چه نیکوست که به فکر پرندگان یا جاندارانی باشیم که شاید سخت بتوانند برای خود غذا بیابند و با ریختن مقداری نان خشک یا …. برای پرندگان وسایر جانداران در حق آنها احسان نمود چه زیباست که مهربانی با خلایق خدا رااز همان بچگی به فرزندان خود بیاموزیم مثلا در مهدهای کودک یا مراکز دبستانی با در نظر گرفتن محلی برای دان خوردن پرندگان وتشریح مطالبی در خصوص مظلومیت و بی گناه بودن حیوانات زبان بسته ولزوم کمک به جانداران، به آنها عطوفت ومهربانی را از همان سنین کودکی بیاموزیم. بیایید خودخواه نباشیم و بتوانیم وجود دیگر موجودات را در کنار خود تحمل کنیم  .موجوداتی که حق کمتری نسبت به ما ، در زندگی کردن ندارند .

سولماز عظیم زاده