عصرتبریز – حامد پناهی: نیاز روزافزون انسان‌ها برای بهداشت، آشامیدن، تولید، تفریح و کشاورزی، و بهینه‌سازی مصرف آب شیرین با توجه به درصد کم آب باقی مانده از منابع طبیعی همواره در نقاط مختلفی از جهان مشکل‌زا بوده‌است.
حال که حدود ۵۰ درصد جمعیت دنیا از نظر آب شرب متکی به آب‌های زیرزمینی هستند، مساله آب در قرن ٢١ به عنوان یک چالش فراگیر بشری مورد توجه قرار گرفته است، به گونه‌ای که تاکید جهانی بر این است که تمام دولت‌ها و ملل به مقوله آب توجه بیشتری کنند، اما در این میان فرهنگ‌سازی برای شهروندان برای مدیریت و مصارف بهینه آب یکی از مهم‌ها به شمار می‌رود.
اگر به تاریخ رجوع کنیم، قنات‌ها یکی از مهم‌ترین سازه‌های آبی در ایران باستان برای مدیریت مصرف آب محسوب می‌شدند، ابداع قنات‌ها توسط ایرانیان با مناسب‌ترین ساختار برای مصرف حداقلی آب انجام شد و نکته قابل توجه این که قنات‌ها هیچ آسیب زیست محیطی را ایجاد نمی‌کنند و کاملا سازگار با طبیعت ساخته شده‌اند. قنات از سازه‌هایی هستند که باعث از بین رفتن دغدغه برای یافتن آب در محیط‌های خشک شده و در کنار این به دلیل ساختار از هدر رفت آب هم جلوگیری می‌کنند. یکی از مزیت‌های ساخت قنات‌ها این است که امکان احداث آن‌ها با وسایل ابتدایی وجود دارد و نیاز به استفاده از انرژی الکتریکی، فسیلی، موتور پمپ و … نیست. این موضوع نشان‌دهنده این است که امکان مدیریت منابع آب با کمترین هزینه ها هم وجود دارد، اما هنوز و حتی در کشورهای موفق در مدیریت آب هیچ پروژه کم هزینه ای برای مدیریت منابع آب وجود ندارد.
متوسط مصرف روزانه آب در ایران ۴۰ لیتر بالاتر از مصرف جهانی (۱۹۰ لیتر در روز) است. بیشترین میزان هدر رفت آب در ایران ابتدا در حوزه کشاورزی، بعد از آن در حوزه صنعتی و بعد از آن مصارف خانگی است. با این حال، هر شهروند و مسئولی باید به میزان تاثیر خود در مدیریت مصرف آب آگاه باشد.
بخش کشاورزی در ایران و جهان بزرگترین مصرف‌کنندۀ آب می‌باشد. اما برخلاف میانگین جهانی که نشانگر تخصیص ٧٠درصد از کل منابع آب مصرفی به بخش کشاورزی است، در ایران و با وجود قرار گرفتن کشور در منطقه ای خشک، این نسبت بیش از ٩٠ درصد است. با وجود اختصاص این سهم بزرگ از منابع آب به بخش کشاورزی، متاسفانه بازده کل آبیاری کشور بسیار کم و بین ٣٣ تا ٣٧ درصد است. در حالی که این رقم در کشورهای درحال توسعه ۴۵ درصد و در کشورهای پیشرفته ۶۵ درصد است. یعنی در حدود ٧٠ درصد این آب به هدر می رود.
از ذخیره آب ایران فقط چند قطره باقیست. همه چیز در حال سخت شدن است مثل آب خوردن! شاید مجبور باشید برای تامین آب در صف آب بمانید و آب را کوپنی و به مقدار محدود دریافت کنید. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، با رعایت نکات ساده در صرفه‌جویی در مصرف آب سهیم باشیم. ضرب‌المثل قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود اینجا کاربرد دارد. استفاده درست و صحیح از منابع طبیعی نیازمند تمرین و اراده همگانی است. پس صرفه‌جویی می‌کنیم تا بی آب نمانیم!
قطعاً سوالی که در ذهن بسیاری از ما وجود دارد این است که چطور صرفه‌جویی کنیم و مانند کشورهای پیشرفته دنیا، فرهنگ استفاده از آب را در کشورمان نیز پیاده‌سازی و اجرا کنیم؟
در مسیر اصلاح الگوی مصرف در بخش آب، راهکارهای قانونی متعددی وجود دارد که برجسته ترین آن و به عنوان یک سند بالادستی، سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف ابلاغی مقام معظم رهبری است.
در این قانون ارتقاء بهره‌وری و نهادینه شدن مصرف بهینه آب در تمام بخش‌ها به ویژه بخش کشاورزی مد نظر قرار گرفته است. در این راه استقرار نظام بهره‌برداری مناسب از آب با استفاده از روش‌های نوین آبیاری، تجهیز منابع مالی مورد نیاز و تمهیدات مدیریتی به منظور ایجاد تعادل در برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی، توجه به ارزش اقتصادی آب در هریک از حوضه‌های آبریز، استفاده حداکثر از آب‌های رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک به منظورتسریع در اجرای طرح‌ها، ترویج فرهنگ صحیح و منطقی مصرف آب از طریق اصلاح تعرفه‌ها برای مشترکین پرمصرف و همچنین نصب کنتورهای جداگانه برای تمام واحدهای مسکونی و اجرای طرح‌های مدیریت مصرف آب در شهرها و روستاها از جمله مواردی هستند که با استفاده از آن‌ها می‌توان به روند اصلاح الگوی مصرف در بخش آب کشور تسریع بخشید.
حال در این بین، شهروندان نیز باید در آموزش همگانی سهیم باشند و فرزندان را برای آینده‌ای بهتر راهنمایی کنند. کشور ژاپن بعنوان پیشرفته‌ترین کشور دنیا، آموزش به فرزندان را با استفاده از بازی و سرگرمی را آغاز نموده است که در این امر نیز پیشرفت‌های بزرگی حاصل گردیده است. همچنین سیستم‌هایی نظیر، سیستم پشتیبان‌گیری شهری به تازگی طراحی شده اند که با استفاده از ارتباط با حسگرهای متصل به لوازم آبی در اقامتگاه‌های شهری می‌تواند اطلاعات مربوط به مصرف آب را جمع‌آوری و در یک نرم‌افزار گوشی همراه نمایش دهد. اطلاعات در مورد هر مصرفی شامل_ ماشین ظرفشویی، دوش، ماشین لباسشویی، شیرآلات_ به صورت بی‌سیم ثبت می‌شود و به برنامه UDSS در تلفن همراه کاربر ارسال می‌شود. سپس UDSS بجای اینکه صرفاً یک رقم برای کل مصرف خانوار (کل دارایی‌ها) ارائه دهد، قادر به آنالیز و تعیین این است که کدام یک از لوازم بیشترین آب را مصرف می‌کند و از این طریق خانوارها را برای کاهش مصرف آب به تفکیک موارد مختلف تشویق می‌کند و به مردم امکان مدیریت اقتصادی‌تر مصرف آب را ارائه می‌دهد.
چندین راه حل ساده می‌تواند سهم هر یک از ما باشد تا این مایه حیات را حفظ نماییم:
۱-هنگام مسواک زدن بجای باز گذاشتن شیر آب، از یک لیوان آب استفاده کنیم.
۲- حدود ۳۰ درصد از مصرف افراد مربوط به استحمام است، موقع شامپو زدن و شستن موهای سر و شستشوی بدن با مواد شوینده از بازماندن شیر آب خودداری شود. با این کار حدود ۱۸۰ لیتر در هفته صرفه‌جویی می‌شود.
۳- قرار گرفتن کولر در معرض تابش مستقیم آفتاب سبب افزایش تبخیر و هدر رفت حجم قابل توجهی از آب می‌شود. این در حالی است که در سایه قرار گرفتن کولر ضمن افزایش کارایی کولر و کاهش مصرف انرژی، از هدر رفت آب ناشی از تبخیر جلوگیری می‌کند.
۴- هرگز در هنگام شستشوی ماشین یا فرش، شیلنگ آب را باز نگذارید بلکه از یک شیر فشاری بر روی شیلنگ خود استفاده کنید و از یک شوینده خوب، آب گرم و اسفنج استفاده نمایید.
۵- برای نوشیدن آب یا نوشیدنی خنک هرگز شیر آب را باز نگذاریم بلکه بهتر است یا آن را در یخچال نگهداری نماییم یا از تکه‌های کوچک یخ استفاده کنیم.
۶- با قراردادن ژل آبیاری ذخیره کننده آب در زیر ریشه گیاه امکان ذخیره در حد نیاز آبی برای چند روز مهیا خواهد شد لذا از دفعات آبیاری کاسته خواهد شد.
۷- کاشت گیاهان مقاوم در برابر خشکسالی و متناسب با شرایط اقلیمی کشور چون (اشک، گز، گل عقربی، پلاس مورچه، سالسولا، گل ماهو، پنج انگشتی و …) تنها نمونه‌هایی از صدها گونه‌ی مقاوم در برابر شرایط کم‌آبی به شمار می‌روند که موجب جلوگیری از هدررفت آب می‌گردند.
۸- موقع شستن میوه و سبزیجات شیر آب را باز نگذارید، کافی است سبزیجات را در کاسه‌ای پر از آب خیس کنید تا گل و لای آن ته نشین و سپس آبکشی نمایید.
۹- آب بدست آمده از شستشوی میوه، سبزی، حبوبات، آب آکواریوم، آب کتری و سماور را دور نریزید بلکه برای فعالیت‌هایی چون آبیاری فضای سبز و درختان، شستشوی محوطه یا ماشین، فلاش تانک و …. می‌توان بازچرخانی نمود.
۱۰- ماشین‌های لباسشویی معمولاً ۲۰ درصد حجم آب مصرفی در منازل را مصرف می‌کنند. زمانی لباس‌هایتان را بشویید که ظرفیت لباسشویی تکمیل شده باشد با این کار ماهیانه در حدود ۲۲۰۰ لیتر آب در ماه صرفه‌جویی می‌کنید. باید در هنگام خرید ماشین لباسشویی به میزان مصرف هر بار شستشوی آن دقت کرد و نوع کم مصرف آن خریداری شود.
۱۱- رویکرد استفاده از ماشین ظرفشویی کمک شایانی به کاهش مصرف آب می‌کند، هر بار استفاده از ماشین ظرفشویی استاندارد با ظرفیت کامل به جای شستن ظروف با دست ۶۶ لیتر صرفه‌جویی در مصرف آب برای یک خانواده ۴ نفره به همراه دارد.
۱۲- با شناسایی نشت موجود در شیرآلات، اتصالات و لوله‌ها می‌توانیم مقادیر زیادی از آب مصرفی منزل خود را کاهش دهیم. این کار با استفاده از کنتور آب امکان‌پذیر است.
