عصر: در ساعت ۲۱ و ۴۸ دقیقه روز یکشنبه ۲۱ آبان در ۵ کیلومتری ازگله واقع در غرب استان کرمانشاه در ناحیه مرزی ایران و عراق زلزله‌ای با بزرگی ۳/۷ در مقیاس ریشتر با کانونی در عمق ۱۰ کیلومتری زمین به وقوع پیوست که اثر آن در شهرهای غربی و اکثر شهرهای مرکزی ایران احساس شد.
در خصوص محل دقیق وقوع این زلزله تاکنون گزارش‌های ضدونقیضی ارائه شده است و برخی کانون آن را در جنوب حلبچه دانسته‌اند اما آنچه مسلم است مرکز آن روی نوار مرزی ایران و عراق و در خط واصل حلبچه و سر پل ذهاب قرار دارد.
خاستگاه بیشتر زلزله‌های ایران ناشی از جنبش گسل‌ها است، بنابراین شناسایی محل گسل‌ها حائز اهمیت است. هنوز گسلی که سبب وقوع این زمین‌لرزه گردیده شناسایی نشده ولی بیشترین نگاه به‌سوی گسل‌های پهنه گسله سر پل ذهاب معطوف است. در حدود ۱۱۰۰ سال پیش زلزله‌ای تاریخی در این منطقه رخ داده بود که ممکن است زلزله فعلی بازگشت آن بوده است. سابقه تاریخی وقوع زلزله در زاگرس گویای آن است که منطقه کرمانشاه از زمان‌های قدیم در معرض زمین‌لرزه‌های شدید قرار داشته و در طول تاریخ بارها شاهد خرابی‌های فراوانی بوده است، رخداد زلزله‌های سال ۱۲۸۳ هجری شمسی شهر دورود با بزرگی ۴/۷ ریشتر، ۱۳۳۶ فارسینج (نزدیک سنقر) با ۷ ریشتر و سال ۱۳۳۷ نهاوند با ۶/۶ ریشتر در سده بیستم نشانه‌ای از ناآرام بودن منطقه از دیدگاه لرزه زمین است.
در خصوص بررسی اثرات این زمین‌لرزه بر رفتار گسل‌های ایران یک سؤال مهم مطرح می‌شود و آن این است که آیا می‌توان این زلزله را مقدمه‌ای برای زلزله‌های دیگر و به‌خصوص زلزله بزرگ تهران دانست؟
در پاسخ به این سؤال باید خاطرنشان کرد که اصولاً تنها درصورتی‌که گسل‌ها در دو منطقه با یکدیگر تلاقی داشته باشند می‌توانند بر فعالیت هم اثر بگذارند. با توجه به اینکه با احتمال بیش از ۷۰ درصد به‌طور متوسط هر ۱۵۸ سال زلزله‌ای ویرانگر در تهران رخ می‌دهد و آخرین زلزله مهیب این منطقه ۱۸۷ سال پیش به وقوع پیوسته است، همین حالا نیز لرزش ویرانگر تهران ۲۹ سال به تأخیر افتاده است.
چنین تأخیری برای شهر تبریز ۲۳۷ سال تخمین زده شده است؛ بنابراین شهرهایی مثل تهران و تبریز به‌خودی‌خود مستعد وقوع زلزله هستند ولی اینکه آیا وقوع زلزله کرمانشاه می‌تواند سبب آغاز جنبش گسل‌های فعال این شهرها شود تقریباً قابل‌پذیرش نیست. احتمال تحریک گسل‌ها با نزدیک شدن به کانون این زلزله و همچنین ارتباط یافتن با گسل فعال این ناحیه تشدید می‌شود.
حدود ۱۵۰ میلیون نفر در منطقه این زلزله را احساس کردند اما با توضیحات ارائه شده رخداد آن به تحریک گسل‌های دور از کانون ارتباطی ندارد و هر احتمالی که قبلاً برای این گسل‌ها در نظر گرفته شده بود به قوت خود باقی است.
امیر ساعدی داریان عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی
