عصر تبریز: یک متخصص ارزیابی، مدیریت نظام استفاده از چاه ها و سدها را که بزرگترین قاتلان اکوسیستم هایی مثل ارومیه، خزر و دریاچه های داخلی هستند، مهمترین اولویت برای احیای دریاچه ارومیه دانست. وضعیت دریاچه ارومیه هرروز بحرانی تر می شود و زمان هر روز برای اصلاح این اوضاع تنگ تر؛ اما اینکه برای […]
عصر تبریز: یک متخصص ارزیابی، مدیریت نظام استفاده از چاه ها و سدها را که بزرگترین قاتلان اکوسیستم هایی مثل ارومیه، خزر و دریاچه های داخلی هستند، مهمترین اولویت برای احیای دریاچه ارومیه دانست.
وضعیت دریاچه ارومیه هرروز بحرانی تر می شود و زمان هر روز برای اصلاح این اوضاع تنگ تر؛ اما اینکه برای حل این مساله دست به میان بر بزنیم، شاید در کوتاه مدت ما را به مقصد برساند، اما؛ در بلند مدت به نفع ما نیست.
کریم ثابت رفتار، عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در گروه محیط زیست و متخصص ارزیابی، هم بر این عقیده است. وی در گفت و گو با خبرگزاری موج، مشکل دریاچه ارومیه را آمیزه ای از بهم خوردن تعادل هیدرولوژیک، بر هم خوردن وضعیت آبخوان داری و مدیریت آبخیز و حوزه آبریز آن دانست.
به گفته وی احداث چاه ها در گلوگاه های آبی که تغذیه صحیح و مناسب آن را مورد اخلال قرار داده، در کنار وضعیت خشک و نیمه خشک منطقه ما و دانستن اینکه کشور ما نیز تابعی از گرم شدن کره زمین و تغییرات آن است، همه دست به دست هم می دهد تا وضعیت حاضر را تشدید کند.
انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه نه علمی است و نه اقتصادی
ثابت رفتار که مشغول به تحصیل پست دکتری در خصوص اثرات توسعه با تاکید بر مدیریت منابع هیدرولوژیک از دانشگاه ملی استرالیا است، معتقد است: مشکلات این دریاچه آمیخته ای از شرایط طبیعی و مشکلاتی هست که به دلیل مسائل مدیریتی به وجود آمده، این آمیختگی در طول یک دوره زمانی به وجود آمده و عرصه آبی بزرگ را دچار مشکل بزرگ کرده و رژیم آبی ما را مختل کرده است.
وی با اشاره به طرح های انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه اظهار کرد: در چنین شرایطی ما می خواهیم با انتقال آب یک دریاچه، رودخانه و منطقه آبگیر، این مساله را رفع رجوع کنیم اما این کار علمی نیست.
این کارشناس تاکید کرد: این کار نه تنها علمی نخواهد بود، بلکه اقتصادی هم نیست و معمولا در هیچ جای دنیا هم طرح های انتقال آب به صورت مشخص و مدون نتایج مثبتی نداشته است.
وی افزود: دلایل متقن و کاملا علمی نشان داده طرح های انتقال آب از نظر اکولوژیک و اقتصادی قابل دفاع نیستند.
با چالش خشکی دریاچه ارومیه حساب شده برخورد کنیم
ثابت رفتار با بیان اینکه ما چاره ای نداریم به جز اینکه با چالش خشکی دریاچه ارومیه به صورت حساب شده برخورد کنیم، تصریح کرد: باید در زمان مشخص با برنامه ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، مدیریت آبخیر منطقه و دریاچه را مدنظر قرار دهیم.
به گفته این استاد دانشگاه مسائل آبخوان داری، احترام به نظام هیدرولوژیکی که این عرصه آبی را تغذیه می کند از وظایف ماست.
ثابت رفتار تاکید کرد: علاوه بر مدیریت ضعیف منابع آبی، این منطقه در معرض اتفاقات طبیعی هم قرار گرفته است.
عضو هیات علمی دانشگاه گیلان اظهار کرد: تغییرات اقلیمی، میزان تبخیر و تعرق را افزایش می دهد و مسلما با کاهش عرصه آبی، غلظت ترکیبات نمکی افزایش یافته و مشکلات دریاچه ارومیه را تشدید می کند.
ثابت رفتار با اشاره به اینکه دریاچه ارومیه از نظر غلظت یک دریاچه آب شور با غلظت کانداکتیویته و غلظت ای سی مشخص خودش است، گفت: این دریاچه زیستمندان و موجوداتی را در خود جای داده که با شرایط هیدرولوژیک آن وفق داده شده اند و اگر قرار است آب از جایی وارد این دریاچه شود، باید بدانیم که آب هر رودخانه ای شرایط یکسان اکولوژیکی سابق را نخواهد داشت.
دریاچه ارومیه استخر مصنوعی نیست که رفتار فیزیکی و مکانیکی داشته باشیم
این کارشناس برجسته خاطر نشان کرد: دریاچه ارومیه، یک اکوسیستم دریاچه ای، یک حوزچه آب یا یک استخر مصنوعی نیست که ما با آن رفتار فیزیکی و مکانیکی داشته باشیم و با یک رفتار خلق الساعه بخواهیم مشکل مان که عمیق تر از اینها است را حل کنیم.
به گفته وی ما محکوم هستیم در قبال حرکت اشتباهی که درباره مدیریت دریاچه ارومیه داشته ایم، صبر پیشه کرده و با روش صحیح و در زمان مناسب مشکلات را رفع رجوع و مدیریت کنیم و امیدوار باشیم با توجه به شرایط اکولوژیک و هیدرولوژیک در کنار فشارهای اقلیمی در منطقه منجر به روندی شود که روند روند احیای ارومیه باشد.
این استاد دانشگاه یادآور شد: اینکه این روند چقدر طول می کشد، تابعی از شرایط مختلف مدیریتی در عرصه دریاچه ارومیه، مناطق حاشیه و همچنین دینامیزم جو دارد. درواقع ما هیچ روش شعبده بازی و خارق العاده ای در هیچ جای دنیا در قبال چنین مشکلی سراغ نداریم که با سرعت این مشکل را حل کند.
وی با بیان اینکه مشکلات مربوط به عرصه های محیط زیست با سرعت و سادگی و سهولت قابل رجوع نیست تصریح کرد: ما نمی دانیم، آبی که از رودخانه دیگری وارد دریاچه ارومیه می شود، چه مشکلاتی را به این دریاچه می افزاید و چه شرایطی را برای زیستمندان و شرایط فیزیکی و شیمیایی آنها فراهم می کند.
این متخصص ارزیابی گفت: به زرس قاطع می گویم ما توان اقتصادی، تکنولوژیکی و لجستیکی برای مدیریت چنین خطایی در اختیار نداریم.
وی چنین طرح هایی را دهن پر کن و موجب انحراف افکار عمومی از انجام روش های مناسب دقیق علمی دانست و اضافه کرد: چنین کارهایی در جهت بهبود وضعیت دریاچه ارومیه نبوده و مشکلی را حل نمی کند.
این کارشناس پیش بینی مدت زمان احیای یک اکوسیستم را کار بسیار مشکلی دانست و گفت: ما با فرمول ریاضی و قوانین فیزیکی مواجه نیستیم، بلکه موضوع ما زیستمندان و محیط زیست است و از طرف دیگر اجرا کنندگان هم انسان غیر قابل پیش بینی است.
این استاد دانشگاه در خصوص پیش بینی های صورت گرفته برای زمان مورد نیاز احیای دریاچه ارومیه نیز خاطر نشان کرد: من به خودم اجازه نمی دهم درباره احیای دریاچه ارومیه عدد و رقم اعلام کنم زیرا با فرمولی مواجهیم که تابعی از شرایط و متغیرهای متفاوت و پیچیده است و هر کدام اجزای پیچیده خودشان را دارند و نمی توان گفت چه عددی را به شما می دهند.
وی تصریح کرد: به عنوان کسی که برروی مدل های ریاضی در مسائل هیدرولوژیکی کار کرده، می گویم ارائه فرمول در این باره هراسناک و غیر علمی و فنی است.
ثابت رفتار با تاکید بر اینکه شرایط داخل کشور به سمتی رفته که کارشناسان و متخصصین ما مجبور شده اند برای خروج از فشار عدد و رقم اعلام کنند اظهار کرد: باید یه این مساله توجه کنیم که روند تخربیی موجود در طبیعت تابعی از شرایط مختلف است. با برداشتن این موانع می توانیم امیدوار باشیم در ۵ سال آینده بخشی از خرابی ها ترمیم شود.
وی با بیان این مثال که تخریب شدن و تخریب کردن محیط زیست در زمان کوتاه صورت می گیرد اما ترمیم آن به این راحتی نیست، ادامه داد: یک جنگل انبوه که در ۴۰۰ ثانیه تخریب می شود در حدود ۴۰۰ سال امکان بازیابی دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه گیلان با اشاره به اینکه چنین معادله ای متناسب نیست که عدد و رقم اعلام کنیم گفت: سرعت تغییرات و بازگشت و ترمیم تابعی از شرایط خاص محیط است و جبر طبیعت و محیط را به یدک می کشد.
وی تاکید کرد: بر خلاف اینکه کارشناسان اعلام کرده اند ما برای احیا ۱۵ سال وقت داریم، می گویم ما حتی ۱۵ ثانیه هم وقت نداریم.
سدها بزرگترین قاتلان اکوسیستم های کشور
ثابت رفتار مدیریت نظام استفاده از چاهها و سدها را که بزرگترین قاتلان اکوسیستم هایی مثل ارومیه، خزر و دریاچه های داخلی هستند را مهمترین اولویت برای احیای دریاچه ارومیه دانست و گفت: ما باید یک بازبینی مجدد بر روی مدیریت منابع آب داشته باشیم و تفکر قدیمی، غلط، سنتی و از بین رفته سد سازی را که مربوط به دهه های قرن بیستم بوده است را به دور بیاندازیم.
وی افزود: سد سازی طرحی برای مدیریت منابع آب، برای استفاده از آب شرب و صنعتی است و در واقع باید تعدیل و مورد بازبینی قرار گیرد.
وی در پایان بسیاری از مشکلات اکوسیستم های دریاچه ارومیه را برگرفته از نظام غلط سدسازی عنوان کرد و افزود: نباید با سد سازی، نظام هیدرولوژیک را نابود کنیم.
