به گزارش عصرتبریز، هرگاه نام تبریز در ذهن‌ها نشسته و بر زبان‌ها جاری می‌شود، ناخودآگاه تصاویری از اماکن و ابنیه‌های تاریخی آن همچون تصاویر قدیمی آپارات در مقابل دیدگان‌مان نقش می‌بندد.
نام تبریز با رشادت‌های تاریخی و زیبایی‌های بصری یک شهر مدرن در ادوار مختلف تاریخی گره خورده است، شهری مدرن که دروازه بین دنیای شرق و غرب بود و چشم بینندگان شهیری همچون مارکوپلو را که در میان سفر و گذر از جاده ابریشم قدم بر این دروازه همیشه استوار نهاده بود؛ به خود خیره کرد.
کالبد و بافت تاریخی مرکزی تبریز از چهار راه منصور (شهید بهشتی کنونی) آغاز و در انتهای خیابان قونقا به پایان می‌رسد و در میان خود مواریث ارزشمندی نظیر سایت باستانی عصرآهن واقع در شاهراه ابریشم، مسجد کبود، موزه آذربایجان، عمارت ساعت، خانه‌های متعدد تاریخی مانند حریری، ارک تبریز و چندین جداره تاریخی را جای داده است که سند و گواهی بر قدمت و اصالت این خاک هستند.
اگر نگاهی کوتاه بر فعالیت‌های توسعه و ساماندهی بافت تاریخی تبریز طی سال‌های اخیر داشته باشیم متاسفانه با واقعیتی دردناک با عنوان تغییر هویت و اصالت کالبدی بافت تاریخی تبریز مواجه خواهیم بود، یکی از مشکلات بافت تاریخی، ناپایداری کالبدی است کـه باعـث می‌شود مدیریت شهری برای رفع این مشکل دست به توسعه و تغییرات کالبدی بزند.
تغییرات کالبدی در شهر باید با حفظ هویت و اصالت بافت‌های شهری انجام شود و این مهم، در بافت‌های تاریخی و قدیمی شهر باید بیشـتر مورد توجه قرار بگیرد. در واقع خلق فضایی متناسب با تصویر ذهنی شهروندان ضمن حفظ بافت‌های تاریخی هماهنگ بـا خاطرات جمعی و هویت شهروندان باید هدف اصلی از تغییرات کالبدی باشد، در واقع، تغییرات کالبدی ضمن اینکه باعث تغییـر در ساختار شهرها می‌شود، بخشی از حافظه تاریخی شهروندان را نیز تغییر می‌دهد.
اهمیت و ضرورت حفظ بافت تاریخی به عنوان بخش نمادین و هویت‌ساز شهر و به جهت شناخت سیر تحول و تکامل تاریخ شهر، حفظ هویت و اصالت شهر، بیان سرگذشت و دوره‌های گذشته بر حیات شهری همواره باید مدنظر قرار گیرد، اما متاسفانه در بافت تاریخی تبریز، خصوصا منطقه منصور (میدان شهید بهشتی) که در مسیر شاهراه ابریشم قرار دارد شاهد ناهمگنی آشکار بین اصالت منطقه و سازه‌های عمرانی جدید هستیم که شکاف عمیقی میان حافظه تاریخی، ادراک و فهم شهروندان و به تبع آن گردشگران از هویت تاریخی این منطقه ایجاد کرده است.
این منطقه که دارای سه ظرفیت بزرگ همچون قرارگیری در مسیر جاده ابریشم، سایت موزه عصر آهن و همچنین مسجد کبود است، متاسفانه به واسطه اجرای پروژه‌های نامتناسب با ضوابط و اصول بافت تاریخی و ساخت و سازهای غیر اصولی با نماهای ناهمگون با بافت تاریخی به بهانه توسعه شهری، هویت تاریخی خود را از دست داده است.
همانطور که پیش‌تر ذکر شد، ادراک و فهـم مکان‌های شهری با جنبه‌های مستقیم بصری فرد در ارتباط است و با فرآیندهای ذاتی زندگی فرد و مداخالت او در عرصه جامعه‌اش پیوند می‌خورد و این فرآیند ادراک بر احساسات مثبت یا منفی او اثر گذاشته و می‌تواند سلامت ذهنی و جسمی او را تحت تأثیر قرار دهد، تا جایی که سلامت یک مکان شامل نتایج فیزیکی، روانی، اجتماعی، معنوی و زیبایی‌شناسی می‌تواند بر حس مکانی که فرد از آن محیط دریافت می‌کند اثر بگذارد، از سویی سلامت روحی و روانی خود فرد نیز می‌تواند بر برداشت و ادراک فرد از محیط تأثیرگذار باشد.
ساختارهای ذهنی جامعه متأثر از مکان‌هایی است که هر روزه افراد با آن در تعامل هستند و نوع نگرش به فضا نیز تحت تأثیر این ساختارهای ذهنی شکل خواهد گرفت و درنهایت ساختارهای فضایی در داخل شهرها پدید می‌آید. در این فرآیند، ظاهراً فرد ابتدا مکان را می‌بیند، اما ذهن ساعت‌ها و حتی روزها به تفسیر و ارزش‌گذاری آن مکان با دلایل ذهنی و نامشهود حسی‌ای که دارد، میپردازد.
حال اگر این فرآیند را در خصوصاً پروژه میدان شهید بهشتی ارزیابی کنیم، هیچ نقطه مشترکی را بین هویت فرهنگی و تاریخی، کاربری تعریف شده محیط فعلی و همچنین سطح تعامل و اثرگذاری بر زندگی شهروندان نخواهیم یافت.
زندگی مدرن امروزی بخش عمده جامعه را به پذیرش الگوهای مدرن و اغلب دور از فرهنگ اصلی جامعه سوق داده است، به‌طوری‌که امروز شاهد نماهای رومی و کامپوزیتی گسترده در سطح شهر تبریز هستیم که نمونه عینی آن در میدان شهید بهشتی تبریز آشکار است و متاسفانه علاوه بر ایجاد ناهمگونی بصری، اثرات روانی جبران‌ناپذیری بر ادراک مکانی شهروندان و گردشگران از محیطی تاریخی دارد.
تعریف کاربری فرهنگی و اجرای نماهای مرتبط با اقلیم آذربایجان و هویت تاریخی میدان شهید بهشتی تبریز که در شاهراه ابریشم قرار گرفته، مقدماتی‌ترین برنامه‌ای بود که انتظار می‌رفت از سوی مدیریت شهری تبریز انجام شود تا شاهد احیا یکی از مهم‌ترین مناطق تاریخی تبریز که بستر آغاز حوادثی اثر گذار مانند مبارزات مشروطه خواهان همچون باقرخان سالار ملی بوده، باشیم.
با توجه به اینکه در میدان شهید بهشتی تبریز مسجد تاریخی کریم‌خان نیز واقع شده و پیرامون این بنای تاریخی را مراکز تجاری بلااستفاده و با مسائل حاشیه‌ای مختلف تشکیل داده، لذا لازم است تا مدیریت شهری تبریز با هم‌افزایی سایر دستگاه‌های مرتبط نظیر میراث فرهنگی استان با برنامه‌ریزی و تعریف طرحی کارآمد از تخریب بیش از پیش این منطقه تاریخی جلوگیری کنند.
آرزو مبصر
سخنگوی شورای اسلامی شهرستان تبریز
۹۹.۶.۲۱
