این روزها اخبار خوبی از جامعه مخابره نمی‌شود! اخبار خوب در بین اخبار و حوادث تلخ گم شده است! با ظهور نسل جدید پیام‌رسان‌های اجتماعی، دیگر خبری نیست که از گوشه و کنار جهان و ایران به سرعت و به سهولت در اختیار کاربران فضای مجازی قرار نگیرد.
نسل جدید نرم‌افزارها و پیام‌رسان‌های جدید، گوی سبقت را نه تنها از رسانه‌های مکتوب و الکترونیک بلکه از صدا و سیما نیز ربوده است.
روزی نیست که خبری از آزار جنسی، قتل، خودکشی و …در رسانه‌ها و فضای مجازی منتشر نشود! از آزار جنسی آتنای آذربایجان گرفته تا اهورای ۲ ساله رشتی و…
انتشار اخباری از قبیل حقوق‌های نجومی، اختلاس، دریافت رشوه، زمین‌خواری، فرار بدهکاران بانکی و … از سوی برخی مدیران وضعیت روانی جامعه و مردم را تحت تاثیر قرار داده و موجبات دلسردی آنها را فراهم ساخته است!
غفلت و کم‌کاری مسؤولان در حوزه‌های مختلف مدیریتی طی سالیان متمادی، آتش زیرخاکستر آسیب‌های اجتماعی را شعله‌ور کرده است!
بمب شهوت در زیر پوست شهر به آرامی در حال انفجار بوده و فقر پنهان زیرپوست جامعه اکنون در حال عریان شدن است!
بازار فساد اخلاقی شکل جدیدی به خود گرفته! فقر چمدان خود را بسته و از حاشیه شهرها به قلب شهر و بافت‌های فرسوده و قدیمی در حال کوچ است!
تضاد طبقاتی، اعتیاد، فقر، طلاق، کودکان کار، تبعیض جنسیتی، بحران اشتغال، قاچاق موادمخدر، سرقت و ….در حال افزایش است! روز به روز تعداد آگهی‌ها و اطلاعیه‌های فروش کلیه، کبد و … افزایش می‌یابد، خیانت در بین برخی زنان و مردان متاهل در حال افزایش است، جوانان دیگر رغبتی به ازدواج دایمی ندارند، اگر هم داشته باشند موقعیت و توان مالی آنها اجازه نمی‌دهد، ازدواج سفید در کلان‌شهرها به شکل خزنده در حال گسترش است!
فرهنگ نوع‌دوستی، دگردوستی و همکاری گروهی رنگ و روی خود را باخته! مردم در بین دعواهای سیاسی احزاب و گروه‌ها گم شده‌اند! بازی‌های سیاسی در سطوح مدیریتی رخنه کرده و خبری از شایسته‌سالاری و انتخاب مدیران کاربلد و مدبر نیست!
حضور جوانان در مساجد کم‌رنگ شده! قهوه‌خانه‌ها پاتق این روزهای جوانان بیکاری است که از بد روزگار به این مکان پناه برده و به واسطه استعمال سیگار و قلیان آرامش پیدا می‌کنند!
آمارهای نگران‌کننده‌ای از رشد خودکشی در بین نوجوانان و جوانان منتشر می‌شود! اگرچه این آمار به نسبت جهانی کمتر برآورد شده است اما رشد آن خصوصاً در میان جوانان و نوجوانان هشداردهنده است! در واقع زندگی کردن برای برخی از افراد جامعه در دنیای پیچیده امروزی از مردن سخت‌تر است!
با همه این اوصاف در این میان آمارها و گزارش‌های مسؤولان حوزه‌های مختلف کشور در نوع خود جالب و قابل تامل است! آمارهایی از افزایش اشتغال‌زایی گرفته تا کاهش تورم و …
هرقدر که مسؤولان، آمارها و گزارش‌های غیرواقعی ارائه داده و قسم حضرت عباس می‌خورند، دم خروسشان از افزایش جرم و جنایت، سرقت، افزایش فقر و نیازمندان و … در جامعه بیرون می‌زند!
فقر اقتصادی موثر در وقوع بزه و جرم
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با اشاره به فرمایشات و تاکیدات مقام معظم رهبری گفت: اولویت و محور مهم معظم‌له، مدیریت آسیب‌های اجتماعی است زیرا با کنترل و مبارزه با آسیب‌های اجتماعی وضعیت روانی جامعه بهبود می‌یابد.
سلمان خدادادی، فقر اقتصادی را در وقوع بزه و جرم موثر دانست و اظهار کرد: در هر جامعه‌ای که با کاهش درآمد عمومی، افزایش فقر و شیوع بیکاری مواجه هستیم، آمار معتادان و افراد بزهکار افزایش و زمینه شیوع آسیب‌های اجتماعی و قتل فراهم می‌شود، در این راستا برای کاهش آسیب‌های اجتماعی باید وضعیت اقتصادی جامعه بهبود یابد.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به وقوع قتل‌های فجیع در کشور گفت: این قتل‌ها تنها مختص کشور ما نیست بلکه در تمام جوامع و کشورها با آن مواجه هستیم، افزایش قتل‌های فجیع و دلخراش در کشور بیانگر شیوع آسیب‌های اجتماعی است و چنین مسائلی وجدان عمومی جامعه را خدشه‌دار و جریحه‌دار می‌کند، در آسیب‌شناسی چنین حوادث تلخی مجموعه‌ای از عوامل خانوادگی، فرهنگی و اجتماعی باید در نظر گرفته شده و در واقع باید با علل وقوع چنین قتل‌هایی مبارزه کرد و پرداختن به معلول‌ها گرهی از آسیب‌هایی اجتماعی را باز نمی‌کند.
این نماینده مجلس در ادامه افزود: بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش درآمد ملی و فردی نیازمند رفع بیکاری، افزایش سرمایه‌گذاری و بهبود وضعیت تولید داخل است و باید به طور جدی در جهت بهبود وضعیت جامعه گام برداشت زیرا با این اقدام با کاهش آمار معتادان و بزهکاران در جامعه مواجه خواهیم شد.
انتقاد از بی‌تفاوتی جامعه به برخی مسائل اجتماعی
خدادادی با انتقاد از بی‌تفاوتی جامعه به برخی مسائل اجتماعی گفت: به عنوان مثال ماجرای ربودن بنیتای هشت ماهه از سوی پلیس اعلام و در فضای مجازی به صورت وسیع نیز منتشر شد و با وجودی که خودروی حامل این نوزاد در خیابان شلوغی پارک شده بود اما به دلیل اینکه حساسیت‌های لازم در میان مردم به وجود نیامد، نسبت به شناسایی مکان این خودرو از سوی عموم غفلت شد و در نتیجه با مرگ دلخراش این نوزاد معصوم روبه رو شدیم.
وی تاکید کرد:به نظر می‌رسد این بی‌تفاوتی‌ها بیانگر پایین آمدن حساسیت عموم نسبت به وقوع جرم و جنایت و آسیب‌های اجتماعی در جامعه باشد.
نماینده مردم ملکان در مجلس دهم تاکید کرد: در گذشته نگاه جامعه به آسیب و معضل طلاق بسیار منفور بود اما در حال حاضر شاهد برگزاری جشن طلاق در کشور هستیم و به نوعی قبح برخی آسیب‌های اجتماعی در حال از بین رفتن است، در صورتی که جامعه باید نسبت به برخی آسیب‌ها واکنش جدی نشان دهد و حساسیت لازم در عموم نسبت به چنین مسائلی به وجود آید تا شاهد کاهش خشونت‌ها، قتل‌های فجیع و بزهکاری در کشور باشیم.
خدادادی در ادامه با تاکید بر اینکه حساسیت مردم و مسؤولان در رابطه با آسیب‌های اجتماعی باید افزایش یابد، ادامه داد: هر چه میزان کنترل اجتماعی آسیب‌ها بیشتر باشد، با کاهش آسیب‌ها مواجه خواهیم شد. مجلس باید به عنوان یک نهاد رسمی و قانونگذاری به موضوع افزایش قتل‌های فجیع ورود کند.
زندگی با فقر و نداری، پیامدهای گسترده‌ای علاوه بر پیامدهای آسیب شناختی دارد
کارشناس و تحلیل‌گر اقتصادی نیز با اشاره به پیامدهای فقر در جامعه گفت: زندگی با فقر و نداری، پیامدهای گسترده‌ای علاوه بر پیامدهای آسیب‌شناختی دارد. فقر و محرومیت سبب می‌شود تا فرد فقیر از زندگی خاصی پیروی کند که تأثیر آن در تمام لایه‌ها و زوایای پنهان و آشکار زندگیاش نمودار است.
محمد کلامی افزود: این پیامدهای گسترده را می‌توان در ابعاد مختلف فردی، اجتماعی، فرهنگی، تربیتی، بهداشت و روان مورد بررسی قرار داد که در اینجا فقط اشارتی به آن می‌شود.
وی گفت: فقرا معمولاً در عرصه اجتماعی، حضور چندانی ندارند و از مشارکت در فعالیت‌های عمومی مثل فعالیت در نهادها و سازمان‌های بزرگ پرهیز می‌کنند و در هیچ‌یک از انجمن‌های عام‌المنفعه و داوطلبانه عضو نمی‌شوند. این امر ناشی از فقدان منابع مالی یا تبعیض و امثال آن است.
کلامی تاکید کرد: در بعد فرهنگی می‌توان از افت تحصیل، ترک تحصیل و نداشتن امکانات لازم برای طی مدارج عالی تحصیلی نام برد. جامعه‌شناسان فرهنگ‌گرا با توجه به رابطه مثبت بین وضعیت تحصیلی، درآمد و موقعیت شغلی، اظهار می‌دارند که اصولاً طبقه پایین به علت برخورداری از الگوی رفتار خاص، چندان میل و رغبتی به تحصیل از خود نشان نمی‌دهد.
وی ادامه داد:در بعد فردی و روانی، احساس محرومیت، ناکامی، سرخوردگی و امثال آن را می‌توان از پیامدهای فقر دانست و در عرصه اقتصادی، کم درآمدی، اشتغال ناقص و پایین بودن دستمزدها به دلیل فقدان مهارت و تجربه‌کاری، از دیگر پیامدهای فقر است.
این تحلیل‌گر اقتصادی با اشاره به نقش فقر در انحرافات اجتماعی گفت: شواهد فراوانی در دست است که نشان می‌دهد، فقر به تنهایی مسئله‌ای برای نظام اجتماعی در برندارد و آسیب خاصی به آن نمی‌رساند. به عنوان نمونه در دوران دفاع مقدس، محرومیت‌های فراوانی برای افراد وجود داشت، با این همه نه تنها به جبهه کمک‌های لازم از سوی اقشار محروم جامعه صورت می‌گرفت بلکه فقر و محرومیت چندان نمود نداشت و نظام اجتماعی ما بسیار مستحکم بود.
کلامی تصریح کرد: اما با تغییر شرایط جامعه و بالا رفتن توقعات و احساس نیازها، افراد به نوعی تضاد درونی دچار می‌شوند و یک وضعیت بی‌هنجاری در جامعه پدید می‌آید که می‌تواند زمینه‌ساز جرایم و حتی بالاتر، یعنی شورش‌ها و ناآرامی‌های گسترده شود.
وی افزود: در چنین صورتی افراد در جامعه به شکل‌های مختلفی عکسالعملهایی از قبیل کاهش سطح نیازهایشان، افزایش درآمدها یا هر دو کار با هم نشان می‌دهند و با توجه به اینکه معمولاً در شرایط بحران اقتصادی نه از سطح نیازها کاسته می‌شود و نه درآمدها بالا می‌رود، به طور طبیعی برخی افراد به سمت راهکارهای نامشروع و انحرافات اجتماعی سوق پیدا می‌کنند.
کلامی تاکید کرد: عوامل دیگری هم از قبیل کاهش کنترل‌های درونی و بیرونی دخالت دارند و در مجموع سبب می‌شوند افراد به انحرافات روی آورند که در قالب سرقت، اعتیاد، فحشا، رشوه‌خواری، قتل و… بروز می‌کند که در اینجا به بعضی از این موارد اشاره می‌شود.
وی افزود: آمارهای موجود تأییدکننده ارتباط بین اعتیاد و فقرند. به عنوان نمونه بر طبق آماری که در بین سال‌های ۹۳ _ ۸۵ انجام گرفت، این نتیجه به دست آمد که بین تغییرات نسبت خانوارهای زیر خط فقر نسبی و تعداد دستگیرشدگان مرتبط با موادمخدر همبستگی بالایی وجود دارد و نیز یافته‌های برخی پژوهشگران نشان می‌دهد که در اعتیاد چهار عامل مهم وجود دارد که سه عامل آن یعنی فقر اقتصادی، بیکاری و فقر فرهنگی به شکلی با فقر و نابرابرهای اقتصادی مرتبط هستند. زیرا فرد معتاد با گسترش اعتیادش احتیاج بیشتری به پول پیدا می‌کند.
کلامی گفت: به سبب آنکه از یک سو مصرف بالای موادمخدر این نیازمندی را ایجاب می‌کند و از سوی دیگر به فرد معتاد کار داده نمی‌شود،در نتیجه درآمدی برای تأمین نیازهایش ندارد و این دو عامل در روی‌آوری آنها به فعالیت‌های غیرقانونی از قبیل قاچاق کالا، خرید و فروش موادمخدر و در خصوص زنان روی‌آوردن به فساد اخلاقی بسیار تأثیرگذار است. این چرخه زشت و سیاه بین فقر، اعتیاد و دیگر جرایم مشاهده می‌شود.
کلامی با بیان اینکه در بین جرایم اساسی، جرم سرقت با فقر رابطه‌ای بسیار روشن و واضح دارد،افزود: با توجه به شرایط نابسامانی که در اثر فقر در زندگی افراد به وجود می‌آید، یکی از سادهترین راهها برای جبران کاستی‌ها، سرقت و دزدیدن چیزهایی است که در بهبود اوضاع اقتصادی فرد تأثیر داشته باشد.
وی گفت: به تعبیر دیگر، نوع جرایم مالی به شرایط اقتصادی بستگی دارد. در تحقیقی که صورت گرفته، افراد فقیر بیشتر به دنبال جرایمی مثل سرقت و اعتیاد هستند و در مقابل کسانی که وضع مالی بهتر داشتند، به دنبال فحشا، کلاهبرداری و قتل هستند البته باید توجه داشت، بخش عظیمی از جرایم مالی و سرقت‌ها مربوط به قشر بالای اجتماعی است که به دلیل توانایی‌ها و قدرت خودشان می‌توانند آنها را پوشانده وخود را منزه جلوه دهند.
کلامی اضافه کرد: به هرصورت پژوهشها نشان می‌دهند که بین فقر اقتصادی، بیکاری و جرم سرقت، رابطه معناداری وجود دارد.
کارشناس و صاحب‌نظر اقتصادی خاطرنشان کرد: از منظر برخی صاحب‌نظران، فقر دستکم یک متغیر مهم و اساسی در فروپاشی خانواده محسوب می‌شود. هرچند در کشورهایی که مزایای رفاهی گسترده‌ای دارند، فقر چندان تأثیری در فروپاشی خانواده و طلاق ندارد اما به هر حال گسترش میزان فقر در طلاق تأثیر دارد.
کلامی گفت: براساس آمارهای موجود در خصوص کسانی که اقدام به خودکشی کرده‌اند، رابطه بین متغیر فقر و خودکشی از همبستگی نسبتاً بالایی برخوردار است.
وی افزود:مطالعاتی که در برخی مناطق محروم کشور از جمله در ایلام از سوی صاحب‌نظران در خصوص این پدیده صورت گرفته، نشان می‌دهد که شیوع این پدیده در مناطق فقیر بیش از سایر مناطق است البته مطالعات برخی دانشمندان در خصوص این رابطه بیانگر آن است که خودکشی در بین همه طبقات اعم از فقیر و غنی رایج است.
و در پایان اینکه…
از منظر کارشناسان و صاحب‌نظران، آینده کشورمان از نظر سلامت روانی و انباشت آسیب‌های اجتماعی به شدت تهدید می‌شود.
لازم است مسؤولان و متولیان امر با کمک رسانه‌ها و مطبوعات به این بحران‌های اجتماعی که در حال تبدیل شدن به فاجعه است، بیشتر پرداخت کنند و برای برون‌رفت از وضعیت کنونی چاره‌اندیشی کنند.
گزارش از پویا خوش‌پیمان
