عصرتبریز – گروه اجتماعی: ازدواج کودکان که از آن به «کودک همسری» نیز یاد می شود، پدیده شومی است چون همه کودکی‌های کودکان را در برمی‌گیرد و بعد از مدتی روح افسرده‌ای به آنها می‌بخشد که با هیچ‌چیز قابل درمان نیست.
پدیده «کودک همسری» به ازدواجی گفته می‌شود که یک یا هر دو همسر زیر سن ۱۸ سال داشته باشند. این تعریف در ظاهر بسیار روشن به نظر می‌رسد، اما واقعیت پیچیده‌تر است. هر دو واژه «کودک» و «ازدواج» در جوامع مختلف به صورت‌های متفاوت تعریف شده‌اند. جامعه بین‌الملل به «افراد زیر ۱۸ سال» کودک می‌گوید. اما تعریف قانون از کودک در قسمت‌های مختلف دنیا متفاوت است.
در ۱۵۸ کشور دنیا سن مجاز ازدواج ۱۸ سالگی است، که البته در ۱۴۶ کشور امکان ازدواج پیش از این سن با اجازه والدین وجود دارد.
چندی پیش توسط «بنیاد جمعیت سازمان ملل متحد» آماری در این خصوص منتشر شد، گزارشی که در آن تأکید شده بود به رغم تلاش‌هایی که برای محدود کردن ازدواج کودکان صورت گرفته اما این خطر وجود دارد که این پدیده طی بیست سال آینده حدود ۱۴ درصد افزایش یابد، این بدان معناست که آمارهایی که در سال ۲۰۱۰ تعداد افرادی که پیش از سن قانونی ازدواج کرده اند را ۱۴.۲ میلیون نفر نشان می دهد؛ این رقم را در سال ۲۰۳۰، به ۱۵.۱ میلیون نفر پیش بینی می کنند، یعنی در آن تاریخ، حدود ۱۳۰ میلیون دختر دچار این پدیده خواهند بود.
آمارهای مربوط به ازدواج کودکان در ایران نشان می‌دهد که طی سال‌های ۹۰ تا ۹۳ این رقم روندی افزایشی داشته و در دو سال بعد از آن با کاهش اندکی مواجه شده است. آخرین آمارها مربوط به سال ۹۵ است که ۵.۵ درصد از کل ازدواج‌های ثبت‌شده مربوط به کودکان بوده است. در سال ۹۳ بیش از ۴۰ هزار کودک ازدواج کرده‌اند که ۱۷۶ نفر از آنها کمتر از ۱۰ سال سن داشته‌اند. این اینفوگرافی بر اساس آمارهای معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری، سازمان ثبت احوال و برخی نتایج پژوهش‌های محققان اجتماعی تهیه شده است.
آذربایجان شرقی در صدر آمار کودک‌همسری!
آمارهای ثبت احوال در سال ۹۵ نشان می‌دهد، آذربایجان شرقی با ثبت بیش از ۴ هزار مورد در رتبه دوم ازدواج کودکان در سنین ۱۰ تا ۱۴ سال قرار دارد.
ازدواج کودکان مدت هاست که مورد نقد و اعتراض فعالان حقوق کودک و برخی از کارشناسان و حتی مسوولان قرار گرفته است. مسئله‌ای که به گفته فعالان حقوق کودک ریشه در مناطقی دارد که به صورت بومی، قبیله‌ای و عشایری زندگی می‌کنند و نگاه سنتی در آن غالب است.
ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی، این امکان را می‌دهد که پسران زیر ۱۵ سال و دختران زیر ۱۳ سال با رضایت ولی به شرط مصلحت، به عقد دیگری دربیایند و برای تعیین سنجش رضایت پدر به دادگاه ارجاع داده می‌شوند.
برنامه‌ریزی برای جلوگیری از ازدواج کودکان
معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده از تدوین لایحه ای در این معاونت خبر داده و گفته است: بحث اصلی ما ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال و افزایش سن ازدواج نیست، بلکه همه بر اینکه افراد زیر ۱۳ سال کودک محسوب می‌شوند، اتفاق نظر دارند و نباید کودکان در چنین شرایطی قرار گیرند.
به گفته خانم ابتکار هدف اصلی از ارائه این لایحه، حذف تبصره‌ای است که ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال را قانونی می‌کند. البته اخیرا طرح کودک همسری در کمیسیون قضایی مجلس رأی نیاورد.
متأسفانه هنوز بسیاری از افراد در جامعه امروزی بلوغ جسمی را تنها ملاک ازدواج قلمداد می‌کنند و توجهی به بلوغ فکری و اجتماعی ندارند؛ یعنی اصولا برایشان مهم نیست که فرد، توانایی ازدواج دارد یا نه. بدیهی است بلوغ فکری بسیار مهم‌تر از بلوغ جنسی و جسمی است.
موضوعی که حجت الاسلام ابراهیمی کارشناس مذهبی آن را تایید کرده و می گوید: ازدواج یک سنت حسنه است اما باید زمانی انجام شود که فرد علاوه بر بلوغ جسمی از بلوغ عقلی نیز برخوردار باشد.
حال ماجرای وقتی جالب می شود که روز گذشته میهمان یک مراسم عقد دختری ۱۳ ساله با پسری ۲۱ ساله نه در روستا بلکه در خود کلانشهر تبریز بودیم؛ عروسی که ذوق کفش پاشنه بلند و لباسی بلندی داشت که گشادی‌اش از همه جای اندامش مشخص بود.
به طرف عروس کوچک رفتم و پرسیدم، هدفت از ازدواج چیست؟ که متاسفانه حتی معنی هدف را هم نمی‌دانست و مادرش ۳۰ ساله اش نیز تنها دغدغه‌اش این بود که دخترش قورمه سبزی را خوب جا نمی‌اندازد!
کارشناسان معتقدند بالا بودن آمار درخواست طلاق بین «دخترکان عروس» نسبت به دیگر زنان نشان‌دهنده آن است که ازدواج دختران در شرایطی که هنوز به سن مطلوب نرسیده‌اند خود می‌تواند یک عامل افزایش‌دهنده طلاق در خانواده باشد.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در این خصوص به خبرنگار عصر می‌گوید: ازدواج در سنین پایین در برخی نقاط کشور و بهویژه برخی روستاها، جزو سنت‌های بومی آن منطقه و امری طبیعی است، و معتقد هستم طرح ممنوعیت ازدواج کودکان باید با تفکیک این مناطق و موارد خاص، مورد بازبینی و بررسی مجدد قرار بگیرد.
زهرا ساعی معتقد است طرح ممنوعیت ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال نیاز به بررسی بیشتر دارد.
او ازدواج زودهنگام و هم ازدواج دیرهنگام را برای جوانان مشکل آفرین می داند و می گوید: آمارها نشان می‌دهد که ازدواج کودکان در برخی نقاط کشور، بیشتر از جاهای دیگر اسا، از این رو تصمیم گرفته شد تا با ارائه طرحی، ازدواج برای دختران زیر ۱۳ سال و پسران زیر ۱۶ سال، ممنوع شود.
نماینده مردم شبستر در مجلس نیز با اعلام اینکه ازدواج کودکان به معضلی جدی در ایران تبدیل شده است، به خبرنگار عصر می گوید: آذربایجان‌شرقی رتبه دوم کودک همسری در ازدواج کودکان ۱۰ تا ۱۵ ساله را دارا است و متاسفانه ۱۴ هزار بیوه زیر ۱۸ سال در کشور وجود دارد و چنین ازدواج‌هایی در حال افزایش است.
معصومه آقاپور علیشاهی می افزاید: برخی تعصبات به شکل فرهنگ درآمده است که باید در این رابطه تغییر ساختار فرهنگی صورت گیرد؛ فقر فرهنگی و اقتصادی تاثیر زیادی در ازدواج کودکان دارد به گونه‌ای که برخی خانواده‌ها برای تامین معیشت کودکان خود را به ازدواج افراد با سن بسیار بالا در می‌آورند و این کودکان پس از مدتی نیز طلاق می‌گیرند که با این اوصاف سن زنان بیوه‌گی در حال کاهش است.
این نماینده مجلس می‌گوید: در یکی از روستاهای حوزه انتخابیه تمامی دختران ۱۲ ساله ازدواج کرده‌اند و به عبارتی کودکان قربانی سنت‌های غلط خانواده‌ها هستند.
